De Britse premier May wil de deadline voor een harde Brexit verschuiven van morgen, 12 april, naar 30 juni. De kans is groot dat ze uitstel krijgt van de EU-lidstaten, maar de vraag is tot wanneer. Intussen zitten studenten en wetenschappers in onzekerheid: wat betekent een eventuele Brexit voor hen?

‘Onder lunchtijd is het vaak het hoofdonderwerp’, zegt Kenneth Duncan, die onderzoek doet naar de evolutie van sterrenstelsels en zwarte gaten. ‘Iedereen vraagt zich af wat de impact zal zijn’, zegt Matthew Kenworthy, een Britse collega die onderzoek doet bij de Leidse Sterrewacht. ‘Niet alleen landgenoten hier, maar ook mijn Nederlandse collega’s. In het slechtste geval, een harde Brexit, kunnen Britse onderzoekers geen Europees onderzoeksgeld meer krijgen. Dat heeft dan ook gevolgen voor onderzoekers uit Nederland en andere landen, want bijvoorbeeld in de sterrenkunde wordt heel veel internationaal samengewerkt.’ Duncan: ‘Het is erg onduidelijk of andere partijen die financiering dan op zich nemen.’ Verder zullen immigratieregels mogelijk worden verscherpt, waardoor minder wetenschappers naar het Verenigd Koninkrijk zullen vertrekken. Kenworthy: ‘We hebben elkaars kennis hard nodig.’

Brexit-memes

Dat vertellen ook de hoogleraren in Oxford, zegt Mare-columnist Marit de Roij, die er na haar Leidse studies een vervolgmaster doet. ‘Het gaat alleen nog maar over Brexit. Het lijkt het enige onderwerp te zijn, terwijl niemand precies weet waar ‘ie over aan het praten is. Stiekem vind ik dat heel vermakelijk. Professoren delen continu Brexit-memes op sociale media omdat ook hen dit onderwerp zeer aan het hart gaat.

Een Brexit kan enorme financiële gevolgen hebben voor studenten. Nu al kost een collegejaar 15.000 euro, dat kan met gemak het drievoudige worden. De Roij: ‘De meeste studenten zullen dan niet meer komen.’ Intussen probeert de universiteit van Oxford iedereen gerust te stellen. ‘Er zijn regelmatig bijeenkomsten waar ze ons vertellen dat de kans klein is dat er gevolgen zijn voor buitenlandse studenten, maar dat ze geen garanties kunnen geven en hun best zullen doen te lobbyen bij de regering.’ Ook organiseren studenten lezingen, waarvoor ze bekende politici uitnodigen om mee in debat te gaan. ‘Laatst kwam Brexiteer Nigel Farage. Daar was veel animo voor.’

In Leiden is dat anders, vertelt de Britse Emily (25, wil niet met haar achternaam in de krant). Zij volgt hier een geschiedenismaster. De universiteit heeft, afgezien van informatie op haar website, niet actief contact gezocht met Britse studenten. ‘Studenten zijn meer dan een nummer. Dat moet de universiteit inzien. Stel dat je achttien bent en net aan je bachelor begint zo ver van huis, dan heb je dat echt wel nodig.’

Ellende

De Britse student Peter Banks (19, international studies) is blij met de afspraken die de universiteiten onderling hebben gemaakt. ‘Britse en Europese universiteiten hebben vrijwel gelijk na het referendum blijvende samenwerking afgesproken. Leiden werkt heel goed samen met de Universiteit van Edinburgh. Die verbanden blijven bestaan, al zullen ze wel snel opnieuw op papier moeten worden gezet.’

Banks is al van jongs af aan actief in de politiek, momenteel voor de Liberal Democrats-partij, en voerde campagne voor ‘Remain’. ‘Ik mocht zelf niet stemmen, want ik was toen pas zestien. Een van onze campagnevoerders was nog maar dertien. Er is voor deze ellende gekozen, maar ik schat dat 85 procent van mijn generatie in de EU wil blijven. Lukt dat niet, dan is welke-deal-dan-ook echt veel beter dan een harde Brexit. Anders is de schade gigantisch: de meest onzekere situatie voor de Britten sinds de Tweede Wereldoorlog. Er ontstaat een enorm juridisch vacuüm, want Europese wetgeving valt weg. De pond zal van een klif donderen. Studenten die vanaf dat moment in bijvoorbeeld in Leiden willen studeren, moeten het instellingscollegegeld betalen. Dat betekent: minder Britse studenten in de EU. De garanties rond het Erasmusprogramma vallen weg. Dat geldt ook voor Horizon 2020, het EU-subsidiefonds voor onderzoek en innovatie. Er zitten hier in Wijnhaven Britse wetenschappers die hun gevoelige onderzoek naar veiligheidsvraagstukken dan wellicht niet kunnen afronden.’

Ondanks alle onzekerheid is Kenworthy te spreken over de manier waarop de Nederlandse regering buitenlandse onderzoekers informeert. ‘De IND en de regering zeggen hun best te doen zodat we hier kunnen blijven na een harde Brexit. Maar dat zou wel betekenen dat we geen EU-burgers meer zijn, en dat gaat ons een hoop geld kosten en papierwerk opleveren.’ De Britse politici noemt hij ‘lafaards’ die uit angst voor electoraal verlies niet durven toe te geven dat er van een Brexit moet worden afgezien. ‘Op dit moment schaam ik me ervoor een Brit te zijn.’

Nederlandse nationaliteit

Ook voor studenten is het een onzekere periode. Emily zou bijvoorbeeld graag willen weten of ze haar bijbaan in de kroeg kan behouden. ‘Van de gemeente krijgen we gelukkig per post informatie over de stand van zaken, maar er is nu natuurlijk nog veel onduidelijk.’

Ze overweegt zelfs de Nederlandse nationaliteit aan te vragen na haar afstuderen volgend jaar. ‘Voor de Brexit had ik daar nooit over nagedacht. Ik heb hier mijn leven opgebouwd, dus ik wil graag blijven.’

De Roij verwacht op tijd te kunnen afstuderen om te ontsnappen aan de eventuele misère. ‘Ik studeer hier tot de zomer van 2020, dus dan ben ik al wel weg.’

Banks denkt dat 12 april ‘zonder al te veel opwinding’ voorbijgaat. ‘Ik verwacht dat er uitstel komt van minstens een jaar. Maar ja, over een uur kan de situatie weer anders zijn.’