Wetenschap
Wormenseks - Hongersnood - IJzerstorm
donderdag 4 april 2019

Platwormseks

Platwormenexpert Ronald Sluys van Naturalis werkte mee aan een artikel in Zootaxa waarin twee nieuwe soorten zeeplatwormen worden beschreven. Dat is een prachtige groep met dieren in de meest uitbundige kleuren, maar deze twee zijn gevonden op het strand en zijn dus zandkleurig. Ook dan heb je recht op een naam, en daarom kent de wereld vanaf nu de Nerpa fistulata en de Paucumura falcata, behorend tot een geslacht dat Sluys als eerste beschreven heeft. Deze komen uit China, best een eind van Brazilië, waar de enige andere Nerpa-soort voorkomt.

Van P. falcata vinden Sluys en zijn Chinese co-auteurs het verder belangrijk om te melden dat de soort aan een bijzonder seksstandje doet: twee wormen drukken de buikzijdes tegen elkaar aan, en vormen dan samen een spiraal.

Hongersnood

Het is onduidelijk of de Chinese hongersnood na de Grote Sprong Voorwaarts dezelfde genetische gevolgen had als de Nederlandse hongerwinter en de Holomodor (‘hongermoord’) in Oekraïne. Baby’s die na die laatste twee hongersnoden werden geboren – en in de baarmoeder dus te weinig te eten kregen - hadden later in hun leven een hogere kans op overgewicht en suikerziekte.

In een commentaar in Nature Reviews Endocrinology zetten epidemiologen van het Leids Universitair Medisch Centrum en Columbia University de Chinese data op een rijtje. Ze komen vervolgens tot de conclusie dat je over de Chinese honger van 1959-1961 niet hetzelfde kan zeggen. Onderzoekers die dachten van wel, hadden hun controlegroepen niet goed uitgekozen.

Waarschijnlijk is het effect minder goed zichtbaar omdat de ‘Drie Jaar van Natuurrampen’ wat minder sterk afgebakend waren dan de Hongerwinter en de Holomodor: niet overal in China even heftig, en daarvoor en daarna ging er ook nog wel eens plaatselijk een oogst mis. ‘Het blijft een open vraag of de Chinese hongersnood een substantiële bijdrage heeft geleverd aan de huidige uitbraak van suikerziekte in China’, aldus de auteurs.

IJzerstorm

In de Atacama-woestijn van Chilli staat de zogeheten Very Large Telescope. Hij bestaat uit vier optische telescopen die samen kunnen werken als één grote telescoop via een wiskundige truc die interferometrie heet. Een internationaal team van sterrenkundigen, onder wie Leidenaars Tim de Zeeuw, Ewine van Dishoeck en Paul Mollière, heeft voor het eerst die truc gebruikt om direct een exoplaneet waar te nemen. Vlakbij de ster HR8799 zit een enorme gasbol, waar het zo’n achthonderd graden is. Metingen suggereren dat er reusachtige donkere stofwolken met ijzer en siliciumzouten in de atmosfeer zitten zijn. De planeet is nog een jonkie van slechts 30 miljoen jaar oud, en de nieuwe data moeten meer inzicht opleveren in hoe nieuwe planeten zich vormen.