‘Hier is de plaatsvervanger van Jean-Claude Juncker op aarde’, zo kondigt presentator Joost Vullings, politiek verslaggever van EenVandaag, eurocommissaris Frans Timmermans aan. Timmermans is vice-voorzitter van de Europese Commissie, het ‘dagelijks bestuur’ van de EU. De PvdA’er wil Juncker graag opvolgen. Op 23 mei zijn de verkiezingen voor het Europees Parlement. Hij is dinsdag te gast op een bijeenkomst van MASCQ, de PKvV en de Europese Commissie om vragen te beantwoorden van studenten. Thema: ‘Klimaat, jongeren en de toekomst van de EU’.
‘Ik zag u net buiten in de weer met plastic afval’, merkt Vullings op. ‘Die troep heb ik zelf niet uit de gracht gevist’, zegt Timmermans. Dat is met ‘heel veel toewijding gedaan’ door Plastic Soup Surfer Merijn Tinga en organisaties als de Leidse biologiestudenten van CanalCups. ‘Ik wil ze bedanken, want door mensen zoals zij is de samenleving rijp voor verandering. Onlangs is door het Europees parlement met overweldigende meerderheid een wetsvoorstel aangenomen om onder andere plastic rietjes en wattenstaafjes te verbieden. Vijf jaar geleden werd je nog weggelachen met dit soort voorstellen: “Heb je nou echt niets beters te doen dan plastic rietjes verbieden?”
Toch valt het niet mee om vervuiling goed te bestrijden, zegt een van de studenten in het publiek: ‘Vliegen naar Spanje is goedkoper dan een Happy Meal. In Zweden kennen ze het woord vliegschaamte. Wat vindt u daarvan?’ ‘Schaamte, schei toch uit’, reageert Timmermans. ‘Dat is zo calvinistisch, daar heb ik een hekel aan. We moeten ons wel bewust zijn van ons gedrag.’ Dat betekent volgens hem: belasting op kerosine en zorgen dat het spoornetwerk in Europa echt een alternatief voor vliegen wordt.
Timmermans erkent dat de transitie naar een duurzamere economie in eerste instantie nog weinig gaat opleveren, maar dat er op termijn geen andere optie is. ‘Als we ons welzijnsniveau willen behouden en voorkomen dat er conflicten ontstaan over drinkwater en schone lucht en energie, moet je zorgen dat je de eerste bent. Dan kun je de technologie vermarkten.’
Die transitie is echt nodig, vindt hij: ‘Een van de grootste politieke leugens is zeggen: als we niets doen, blijft alles zoals het is.’ Hij benadrukt dat het echt niet de bedoeling is dat ‘iedereen in een grot moet gaan leven en alleen nog maar gras eet’.
Timmermans begrijpt overigens dat de studenten sceptisch tegen de EU kunnen staan. ‘Jullie zijn tien à twaalf jaar politiek bewust en hebben de Unie alleen maar van de ene crisis in de andere zien rollen.’ Dat schept natuurlijk weinig vertrouwen. Toch is de EU essentieel om een vuist te maken tegen Trump. ‘Voor hem is het gunstig om handelsafspraken te maken met individuele landen. Dan is hij de sterkste. Als hij met de EU moet onderhandelen, is hij dat niet.’
Hij noemt nog een voorbeeld. ‘Het is natuurlijk niet te verkopen dat in een en hetzelfde land Starbucks geen belasting hoeft te betalen en het café om de hoek wel.’ Maar dat probleem moet je juist in Europees verband aanpakken. Want als een land ‘nee’ zegt tegen zo’n groot bedrijf, ‘dan gaan ze naar de buren.
De optimisten denken: “We zitten allemaal in hetzelfde Europese schuitje en we moeten samen problemen oplossen. De pessimisten denken: “Shit, ik zit op een boot met allemaal mensen die ik niet vertrouw.” Met als gevolg dat ze heel nationalistisch gaan denken. Politici als Salvini in Italië, Orbán in Hongarije en Baudet wakkeren dat aan.’
Vullings: ‘Ik zag dat u net nog even op uw telefoon kijken. Is er al nieuws vanuit Downing Street 10? Timmermans laat weten dat hij Londen inderdaad scherp in de gaten houdt: ‘Ik kijk met tranen in mijn ogen naar wat daar gebeurt.’