Columns & opinie
Verhalen over 'simpelheid'
De nieuwe site displace.nl wil verhalen over gehandicapten delen. 'De hoofdreden is bewustwording.'
donderdag 28 maart 2019

Door Anoushka Kloosterman Harmen Bakker, burgemeester van Broek in Waterland, ontvangt op een dag een brief. Het is 1812, en het landsbestuur wil graag weten hoeveel gehandicapten er eigenlijk in Nederland wonen. Dus hoeveel ‘lieden met gekheid’ wonen er in zijn dorp? En is deze gekheid dan ‘dolheid’, of eerder ‘simpelheid’? Of zijn ze doofstom? Belangrijk, zo schrijft het landsbestuur, omdat het moet weten hoeveel middelen er nodig zijn om deze ‘ongelukkigen’ te helpen.

De burgemeester stuurt een lijstje terug met vijf personen. Daarop staat ook de twaalfjarige Bernardus van den Heuvel: ‘Een jongetje welke door stuiptrekkingen het gebruik zijner verstandelijke vermogens is benomen dog niet geheel spraakeloos.’ Het jongetje woont thuis, en heeft een ‘ordentelijk’ bestaan, schrijft de burgemeester. Op het eind van zijn leven, veertig jaar later, zou Bernardus met vijf anderen in een soort instelling wonen, ongehuwd blijven en geen beroep hebben uitgeoefend.

Mensen met een handicap zullen altijd in Nederland hebben gewoond, maar in de geschiedenis is er weinig over hen te vinden. De weinige verhalen of archiefstukken liggen her en der verspreid, bij mensen thuis, in instellingen, of als losse stukken weggestopt in archieven.

Om dit gat op te vullen, lanceerde een groep deskundigen, onder wie de Leidse historicus Paul van Trigt, vorige week een website (displace.nl) om verhalen over gehandicapten te publiceren. Van Trigt: ‘De hoofdreden is bewustwording. Niet alleen voor mensen met een handicap zelf, maar ook voor musea en archieven, die wel wat in huis hebben maar er niets mee doen. Zo willen we ze uitdagen meer plaats te maken in hun collecties.’

Ook goede zorg heeft een keerzijde: gehandicapten belanden daardoor snel in een ‘zij-traject’ en kunnen niet volwaardig meedoen met de maatschappij. ‘Nederland heeft een sterke verzorgingsstaat, maar als je het meer op een kritische manier bekijkt, heeft het zorgperspectief zijn beperkingen. Je hebt bijvoorbeeld ook het anti-discriminatieperspectief, waarbij je kijkt hoe mensen met een handicap worden buitengesloten, soms juist dóór die zorg. Door speciaal georganiseerd onderwijs worden ze ook uitgesloten uit de samenleving.

‘Die kritiek op Nederland is er ook: de zorg is goed geregeld, al kan het altijd beter, maar wat we eigenlijk willen is dat we ook gewone burgers zijn, en gewoon willen meedoen, en daar lopen we tegen veel uitsluiting aan.’

Van Trigt, die zelf geen beperking heeft (‘Ik ben een brildrager’, voegt hij wel toe), merkt dit ook in het netwerk achter de site: ‘Wat we vaststellen is dat het voor mensen met een handicap niet altijd makkelijk is om carrière in de wetenschap te maken, omdat er op allerlei manieren veel van je gevraagd wordt. Als jij net wat meer je rust moet nemen, of doof bent en je hebt bijvoorbeeld niet genoeg budget voor een tolk bij internationale congressen, kan het ingewikkeld zijn. Als die voorzieningen niet genoeg geregeld zijn, heb je een achterstand op anderen.

‘We hebben daar wel gesprekken over. Ik doe dit erbij, ik ben postdoc en verdien daar mijn geld mee. Dat geldt niet voor iedereen in ons netwerk. Dat geeft een soort scheefheid aan van mensen die niet zomaar zulke dingen naast hun baan kunnen doen.’