Marie Curie, Niels Bohr en Jean Piaget waren geen succesvolle wetenschappers. Ze waren goed.

Grapje.

Dit was niet de oproep die de universiteit vorige week plaatste voor de werving en opleiding van vrouwelijke topbestuurders. Gezocht werden ‘succesvolle vrouwelijke hoogleraren’. Mijn lezing haperde bij het woord ‘succesvol’. Mannelijke hoogleraren van Leiden komen kennelijk alleen in de categorie succesvol voor; hun succes is vanzelfsprekend in de ‘hooglerarenuniversiteit’ die de Universiteit Leiden is. Maar vrouwelijke hoogleraren komen dus wél in twee categorieën. En, voor de duidelijkheid, de niet-succesvolle zijn uitgesloten van de cursus Top-Besturen.

Er stond ook niet “goede vrouwelijke hoogleraren gezocht”. Heeft de adverteerder deze explosieve optie wel geopperd maar tijdig ingeslikt en vervangen door iets voorzichtigers? Waarom niet simpelweg ‘vrouwelijke hoogleraren gezocht’?

Marie Curie, Niels Bohr en Jean Piaget waren geen succesvolle wetenschappers. Ze waren goed. Dat wil zeggen: hun werk was zo goed dat het een duurzame verandering teweeg heeft gebracht in ons begrip van de verschijnselen die ze onderzochten.

Succesvol is niet helemaal hetzelfde als goed: succes overkomt de persoon. Goed is de kwaliteit van het werk dat ze aflevert. Succes blijkt uit een carrière, gevolgd door een ‘Career Award’, de verwerving van Veni’s, gevolgd door Vidi’s en Vici’s, het schrijven van blogs, tweets, portretfoto’s in de media, de Viva top-tien (zie ook: 'Smeken om reeten', red), de publieksprijs voor de ‘Knapste Kop’-verkiezing, optredens op publieksdagen en -nachten van de wetenschap, en andere vormen van erkenning door brede gezelschappen van meestal niet-vakgenoten.

Succes zal vaak te maken hebben met goed; maar het is een ander spel, met andere ‘stakes’. Het verschil tussen niet kunnen rusten voordat je een verklaring hebt gevonden voor het experimenteel effect, en niet rusten tot dat je gebeld bent door Pauw.

De laatste decennia is het belang van succes toegenomen in de hele academische wereld (sponsors, universiteiten), en Leiden staat zijn mannetje. De jonge introverte wetenschappers in mijn omgeving die met gepaste bezetenheid testen en controleren in het lab, en de cursus ‘persuasive grant proposals writing’ overslaan, trekken het geld niet aan. Met name de vrouwen niet. ‘Goed’ is niet goed genoeg. Succesvol zijn lijkt een extra eis die we aan vrouwelijke wetenschappers opleggen, en die hun wetenschappelijke carrière sterker beïnvloedt dan die van mannen.

Onderzoeken laten bovendien zien dat vrouwelijke wetenschappers minder dan mannelijke de kritische feedback op hun werk krijgen van cruciale experts, die zij nodig hebben om hun werk te verbeteren. Het zijn die kleine afwijkingen in de behandeling en het aanspreken van vrouwen, die op de lange duur en over grote groepen, vrouwelijke wetenschappers op achterstand houden. En hun werk.

Er is dus een vilein stukje seksisme geslopen in dit ‘diversity’-initiatief: een ‘onbewuste gender bias’ - waar het diversity office overigens een bewustwordingscursus voor aanbiedt.

Fenna Poletiek is universitair docent bij de afdeling cognitieve psychologie van het instituut psychologie