Iets zelfgenoegzaams had het wel, de bijeenkomst van 17 oktober waarop de universiteit zich officieel aansloot bij het Healthy Universities Network. Rector Carel Stolker wees het publiek erop dat Leiden zich als eerste Nederlandse universiteit heeft aangemeld. Een oud-minister (inmiddels professor) meldde zich stante pede aan als ambassadeur. Verschillende sprekers wisten met slim getimede grapjes de lachers op hun hand te krijgen. Al met al een geslaagd persmoment dus.

Dat de universiteit werk moet maken van gezondheid is dan ook een waarheid als een koe. Volgens Mare (‘Zomaar een werkweek’) heeft zestig procent van de Leidse academici de afgelopen drie jaar last gehad van fysieke of psychische klachten.

Dat komt in de eerste plaats door de hoge werkdruk. Mare citeert een landelijk onderzoek van de FNV en de VAWO uit 2017: ‘Een grote meerderheid (78 procent) werkt ’s avonds en in het weekend door, meer dan de helft doet dat ook bij ziekte (59 procent) en in de vakantie (53 procent).’

Daar komt nog eens bij dat het harde werk zelden beloond wordt. Slechts een enkeling lukt het om een tijdelijk contract om te zetten in een vaste aanstelling. In 2016 had twee derde van de wetenschappers in Leiden een tijdelijk contract (47,6 procent exclusief de promovendi).

Tegenspraak

Ten slotte is Leiden een universiteit waar tegenspraak lang niet altijd geduld wordt. De afgelopen jaren kwamen in dat verband het Instituut Pedagogische Wetenschappen  en het Leiden Institute for Area Studies in het nieuws. Een saillant detail in het recente NRC-artikel over het International Tax Center was dat medewerkers en oud-studenten alleen anoniem met de krant wilden praten ‘vanwege de invloed van [directeur en hoogleraar] Van Raad binnen hun vakgebied’.

Kortom, de universiteit is een ongezonde werkplek geworden door werkdruk, prestatiedruk en ongezonde hiërarchieën (zie ook: Spookzorgplicht). Ik had dan ook verwacht dat deze thema’s een belangrijke plek zouden innemen in het nieuwe initiatief om de universiteit gezond te maken. Niets was minder waar.

Carel Stolker vertelde direct aan het begin van de bijeenkomst dat werkdruk een belangrijk punt is, maar dat er ‘geen eenvoudige antwoorden zijn’. Men ging dan ook snel verder naar wat er wél mogelijk is. Het resultaat was enigszins ontluisterend. De initiatiefnemers raadden ons aan om minder cola te drinken, en appels te eten in plaats van koekjes. Er werd zelfs een workshop ‘gezond koken’ aangekondigd. Zo smal zijn dus de marges van de universiteit geworden.

Slaapworkshop

De Healthy University trapte vervolgens af met een aantal workshops. Naast een workshop gezond eten (‘ook op het werk’), lekker slapen en werkstress verminderen stond ‘meer bewegen’ centraal. Hoe echter de werkdruk verminderd kan worden, of hoe ongezonde werkverhoudingen bespreekbaar gemaakt kunnen worden: geen woord.

Begrijp me alsjeblieft niet verkeerd. Ik zie zeker de waarde in van de bovengenoemde workshops, maar desondanks kost het me moeite om de volgende uitspraak van gezondheidspsychologe Winnie Gebhardt, die de workshops organiseert, met enthousiasme te lezen: ‘Mensen brengen al snel acht tot tien uur door op hun werk. De vraag is dus: Hoe kun je jouw werk zo inrichten dat het op een heel gemakkelijke en vanzelfsprekende manier zowel gezonder als plezieriger voor je wordt?’

Het gaat er, kortom, niet om de problemen aan te pakken, maar de gevolgen ervan draaglijk te maken. Maar waarvoor dan? Zodat we nog langer door kunnen gaan met overwerken, ook als we ziek zijn? Op deze manier is het Healthy University initiatief niets meer dan een doekje voor het bloeden. College van bestuur, neem je medewerkers en hun problemen serieus. Organiseer niet nog meer persmomenten, maar zorg ervoor dat naast initiatieven zoals Healthy University ook de echte problemen (werkdruk, prestatiedruk en ongezonde hiërarchieën) worden aangepakt

Bart van der Steen is universitair docent geschiedenis en namens de FNV lid van de universiteitsraad