Achtergrond
Betast en beschadigd
Ongewenste aanrakingen, gedwongen striptease-acts en verbale intimidatie: op de sociëteit ligt seksueel overschrijdend gedrag op de loer, met soms psychische klachten tot gevolg. ‘Aan borsten en billen zitten, is juist niet normaal.’ Het had een leuke en gezellige avond moeten worden, maar voor Samantha (22, filosofie) kreeg een schuimfeest op Catena een bittere nasmaak. Ze stond een stukje van haar vrienden vandaan te dansen en had al wat drankjes op, toen ze door het opkruipende schuim nog net een jongen naast zich kon ontwaren. ‘Ineens voelde ik dat z’n hand helemaal onder mijn shirt ging en kneep hij in mijn borst.’
Sebastiaan van Loosbroek
donderdag 27 september 2018
Filosofiestudent Samantha bezoekt geen schuimfeesten meer sinds ze er werd betast. ‘Ineens voelde ik een hand onder mijn shirt.’

Het gebeurde in een split second, maar in een reflex wist Samantha hem van zich af te duwen, waarna ze geschrokken haar vrienden opzocht. De rest van de avond hield ze hem op afstand in de gaten, tot hij naar huis ging.

‘Het was een doelbewuste actie, waar geen oogcontact of gesprek aan vooraf is gegaan’, zegt Samantha. ‘Dat vind ik heel heftig.’ Ze kende hem ook niet van Catena, maar had hem weleens gezien op andere verenigingen. Naar het bestuur is ze niet gegaan. ‘Als je lid bent, ben je minder geneigd melding te doen. Je wil geen heisa maken bij mensen die je kent.’

Oud-psychologiestudent Claire (25) maakte op een van de gezelligheidsverenigingen een soortgelijk incident mee. ‘Ik had een vriend bij een herendispuut en stond met een van zijn dispuutsgenoten te dansen. Opeens gleed zijn hand in mijn broek en de andere onder mijn shirt’, vertelt Claire. Ook deze aanranding gebeurde in razend tempo, al hadden anderen het volgens haar gemakkelijk kunnen zien. Ze vertelde het voorval niet aan het verenigingsbestuur, maar om een andere reden dan Samantha. ‘Ik had niet het vertrouwen dat je wordt gehoord. De jongen die aan me zat was namelijk net bestuur-af. Dat moet dan het goede voorbeeld geven.’

Misschien wel het meest onder studenten

Er is nog erg weinig onderzoek gedaan naar seksueel grensoverschrijdend gedrag onder studenten, concludeert masterstudent criminologie Nicole Verolme (23). ‘In de MeToo-dicussie is het zelden aan bod gekomen, terwijl het in het studentenleven misschien wel het meest gebeurt’, zegt ze.

En dus besloot Verolme er zélf onderzoek naar te doen. Behalve met politie en universiteit sprak ze vijftien studenten die hun ervaringen als seksueel grensoverschrijdend betitelen. Uit de voorlopige resultaten van haar masterscriptie blijkt dat slechts een klein deel van de slachtoffers tussen de 18 en 24 jaar aangifte doet bij de politie. Volgens Verolme komt dit omdat slachtoffers niet altijd weten dat aangifte een mogelijkheid is, of omdat ze het moeilijk vinden om over de gebeurtenis te praten. ‘Ook zeggen sommigen dat ze het niet te groot willen maken of het leven van de dader niet willen verpesten.’

Ook Samatha en Claire deden geen aangifte. Het is vechten tegen de bierkaai, vindt Claire. ‘Ik ben lid van een dispuut dat bekendstaat om haar vrijpostigheid. Mannen denken daardoor kennelijk dat ze aan me kunnen zitten. Het gebeurt zo vaak dat ze in mijn billen knijpen of andere dingen proberen, dat ik soms denk dat het aan mij ligt. Ik ben mijn vertrouwen in mannen totaal verloren.’

Alsnog aangifte doen

Leidse wijkagent Dennis Perdok staat in nauw contact met de studentenverenigingen en ontkracht het idee dat aangifte geen zin heeft. ‘Elke aangifte wordt behandeld.’ Wie liever geen aangifte doet, maar het incident wel wil melden, kan de naam van de verdachte achterlaten. ‘Het verslag komt dan in het systeem te staan zonder dat er iets mee wordt gedaan’, vertelt Perdok. ‘Stel dat de naam van de verdachte later opnieuw wordt genoemd door een ander slachtoffer, kan de politie weer contact opnemen met het eerste slachtoffer en diegene vragen alsnog aangifte te doen.’

Milou (22, bètastudent) heeft na een incident op een gezelligheidsvereniging wel aangifte gedaan. Ze wil alleen zeggen dat het ging om ongewenste aanrakingen bij de borsten. ‘Ik had die borrelavond al duidelijk laten weten dat ik niet van zijn aandacht was gediend, maar een uur later kwam hij weer terug’. Meteen nadat hij haar had betast, stapte Milou naar het verenigingsbestuur. Daarop werd de jongen het pand uitgezet.

Een dag later werden Milou en de dader apart door het bestuur gehoord. De jongen kreeg een schorsing van twee weken, maar doordat hij in beroep ging en het reces naderde, werd die verkort tot één week. Voor Milou genoeg reden zich tot de Raad van Beroep te wenden. ‘Maar toen bleek dat alleen degene die de straf krijgt in beroep kan’, vertelt Milou. Een maand later stelde Milou het bestuur ervan op de hoogte dat ze aangifte ging doen bij de politie. ‘Dat begrepen ze wel.’

Bijna 1300 euro boete

Maar al snel merkte ze dat het steeds minder goed met haar ging. ‘Ik was heel erg bang voor hem en zijn dispuut, dus als ik op de borrel was, stond ik de hele tijd in de richting van die jongen zodat ik hem in de gaten kon houden. Als ik naar de wc of de bar ging, liep een dispuutsgenoot mee. Maar ook thuis en op de universiteit was ik continu op mijn hoede. Studeren lukte steeds minder goed en uiteindelijk zelfs helemaal niet meer.’

Milou onderging een EMDR-behandeling voor traumaverwerking. ‘Mijn psycholoog zei dat ik voorlopig niet meer naar de borrels moest gaan. Ik ben toen negen maanden niet geweest.’

De jongen heeft Milou op last van de officier van justitie bijna 1300 euro boete moeten betalen voor geleden immateriële schade en weggegooid collegegeld. De officier schrijft dat ‘dit feit als aanranding op zijn documentatie komt te staan’. ‘Ik heb een jaar lang last gehad van de gebeurtenis’, aldus Milou. ‘Inmiddels gaat het weer goed en voel ik me weer veilig.’

Wijkagent Dennis Perdok erkent dat het lastig te bepalen is wat wel en niet onder aanranding valt. Indien het Wetboek van Strafrecht geen uitsluitsel geeft, is de manier waarop het slachtoffer het ervaart doorslaggevend. ‘Veel gebeurt in een grijs gebied. Maar als iets over iemands persoonlijke grens heen gaat, is het grensoverschrijdend. De ontvanger bepaalt.’

Ook mannen zijn de dupe

Niet alleen vrouwen zijn de dupe van seksueel grensoverschrijdend gedrag, bewijst Jeroen (23, student van de faculteit Geesteswetenschappen). Hij zat in het bestuur met twee meiden van de studievereniging, van wie er een niet van hem kon afblijven. ‘Ze was ouder dan ik. Het ging niet om één incident, maar het gebeurde constant. Ze kneep in mijn billen en spieren, kroelde door mijn haar en beet me soms bij mijn gezicht. Ik werd daar heel ongemakkelijk van.’ Het gebeurde nooit als ze alleen waren, maar juist met anderen in de buurt, op feestjes of in de bestuurskamer. ‘Daardoor dacht ik dat ik het niet vervelend moest opvatten.’

Dat geldt ook voor Kyra (24, hbo-student), die al jaren van dezelfde jongen seksuele uitspraken te horen krijgt. ‘Ik sta naast hem op de borrel, dus ik spreek hem weleens. Dan kijkt-ie vaker naar mijn borsten dan in mijn ogen, slaat me geregeld op mijn kont en zegt dat hij seks met me zou willen hebben en me wil motorboten (met het gezicht tussen de borsten bewegen, red.). Ik denk dat hij zich van geen kwaad bewust is. Ik neem zijn gedrag op de koop toe, maar eigenlijk is het ernstig dat ik dit gedrag als normaal beschouw. Het zou niet moeten kunnen.’

Samantha wil sinds het incident op Catena nooit meer naar een schuimfeest. Maar eerder, toen haar studententijd in 2014 nog goed en wel moest beginnen, werd ze ook al geconfronteerd met een vervelende ervaring.

Verplichte striptease-act

‘Tijdens de kennismakingstijd op roeivereniging Asopos was er een bonte avond. Elk vrouwenroeiclubje moest om de beurt het podium van de sociëteit betreden om daar op opzwepende muziek een striptease-act te doen, tot je in je ondergoed stond. Toen er nog een ander groepje aan de beurt was, zeiden wij tegen elkaar dat we het niet gingen doen. Maar we deden het toch. De soos zat vol, er werd bier naar ons gegooid en we werden uitgejoeld door de leden. Je wil wel weigeren, maar de druk is zo hoog dat je niet kan. Toen ik toch probeerde het podium af te komen, werd ik tegengehouden.’

Na een jaar werd ze lid-af. ‘Als ik eraan terugdenk vind ik het heel gek dat zoiets gebeurt. Uit mezelf zou ik zoiets nooit doen. Maar dat ene jaar ging ik er in op. Dit is het verenigingsleven, dacht ik.’

Ook Kyra beschouwt haar ervaringen ‘als onderdeel van de studentencultuur’. ‘Je weet dat er in het studentenleven dingen kunnen gebeuren. Dat ik er niet meer van opkijk, ligt aan de cultuur die er heerst.’

Perdok vindt alle genoemde incidenten seksueel grensoverschrijdend. ‘Mijn ervaring is dat het normaal wordt gevonden om ongevraagd aan borsten en billen te zitten en dat daardoor geen aangifte wordt gedaan. We moeten naar een cultuuromslag waarin dit niet meer als normaal wordt gezien.’

De namen Samantha, Claire, Milou, Jeroen en Kyra zijn gefingeerd. Hun echte namen zijn bij de redactie bekend.

Hoe vaak gebeurt het?

Eind juni kwam naar buiten dat een bestuurslid van Quintus wegens seksueel wangedrag zijn functie neerlegde. Het interne onderzoek naar de gebeurtenissen loopt nog, zegt het Quintus-bestuur.

Hoe vaak seksueel grensoverschrijdende handelingen onder studenten voorkomen, is moeilijk te zeggen. De politie heeft daar geen cijfers van. Wel blijkt uit het rapport ‘Seksuele grensoverschrijding en seksueel geweld’ (2017) van Kenniscentrum Seksualiteit Rutgers dat 53 procent van de vrouwen en 19 procent van de mannen ‘minder vergaande seksuele handelingen’ hebben meegemaakt zoals ongewild zoenen en ongewenste aanrakingen. Voor jongeren onder de 25 jaar geldt dat 11 procent van de meisjes en 2 procent van de jongens minstens één keer in zijn leven is gedwongen om seksuele dingen te doen tegen de wil in.

Studenten die seksueel grensoverschrijdend gedrag hebben meegemaakt en hier niet mee naar de politie willen, kunnen zich ook wenden tot de vertrouwenspersonen Ongewenst gedrag Piet de Boer of Maaike Mentink van de Universiteit Leiden. Zij kunnen advies geven over eventuele vervolgstappen, ondersteuning en eventuele nazorg verlenen.