Wetenschap
Slaventanden - Natuurlijke dood - Parasieten
donderdag 12 april 2018

Slaventanden

In vakblad Archeometry beschrijven drie Leidse archeologen de studie naar een kistje dat werd opgegraven op Saba, het Nederlandse eiland in het Caribisch gebied, ooit een woongebied voor Afrikaanse slaven. In het kistje zaten onder meer vijf grotemensentanden die vrijwel zeker van één individu zijn.

Op basis van isotopen-analyse en bestudering van het tandglazuur en tandbeen, concluderen de onderzoekers dat het hier moet gaan om iemand die in de jeugd vanuit Afrika naar Saba is gehaald, behoorlijke stress moet hebben ervaren, en ook een verandering van eetpatroon. In een vervolgonderzoek hopen de archeologen ook nog naar restjes DNA in de tanden te kunnen kijken.

Natuurlijke dood

Bij elke overledene in Nederland moet er een arts langskomen om te bepalen of de doodsoorzaak natuurlijk was of niet. Bij een niet-natuurlijke dood moet de gemeentelijke lijkschouwer erbij komen, en is de plaats van overlijden juridisch gezien een crime scene tot nader order. Maar wat is natuurlijk? In verpleeghuizen voor dementerende ouderen gaat er bijvoorbeeld soms een bewoner dood als gevolg van een val. Was dat dan een ongeval, of de manifestatie van de ziekte?

Onderzoekers van het Leids Universitair Medisch Centrum met Lisette van Dingenen als eerste auteur, beschrijven in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde de resultaten van een enquête onder ouderengeneeskundigen, artsen die in opleiding waren om dat te worden, en gemeentelijke lijkschouwers. Daarin kregen ze een casus voorgelegd: mevrouw valt, breekt heup, herstelt niet van operatie, eet niet meer, verzwakt en is vier weken later dood.

Van de ouderengeneeskundigen zou meer dan twee derde een verklaring van natuurlijk overlijden afgeven of in elk geval willen afgeven. Van de lijkschouwers zou niet één dat doen, en slechts een klein gedeelte zou het willen. Er speelt hier een ‘verschil van blikrichting’, zoals Van Dingenen en co het noemen. Zij lijken het eerder met de specialisten eens te zijn: ‘Wanneer bij het opstellen van de richtlijnen rond de Wet op de lijkbezorging acht zou zijn geslagen op de inzichten van een brede groep ouderengeneeskundigen, hadden de richtlijnen mogelijk meer recht gedaan aan de praktijk.’

Parasietencompetitie

Stel, je hebt malaria. Da’s op zich al niet zo best, maar in veel van de landen waar malaria voorkomt, zitten ook allerlei nare wormen. Veel mensen hebben dus twee of meer infecties tegelijk. Niet alleen lastig voor de patiënt: die parasieten zitten elkaar ook in de weg, laten Leidse immunologen zien in Ecology Letters.

De malariaparasiet komt voor in rode bloedcellen, en sommige wormen eten rode bloedcellen. Mensen die allebei de parasieten hadden, hadden daarom minder malariaparasieten in hun bloed dan mensen met alleen malaria. Omgekeerd leidde een grote ontwormingscampagne in Indonesië ertoe dat de dubbel-geïnfecteerden weliswaar van hun wormen afkwamen, maar ook heviger malaria kregen. Netto lijkt voor de meeste mensen dat overigens nog steeds gezondheidswinst te zijn, maar het is wel iets om bij zulke campagnes van tevoren al rekening mee te houden.