‘It’s a mess’, verzucht psycholoog Malin Gren Landell, uit Zweden. Haar Amerikaanse collega, social worker Carolyn Gentle-Genitty van Indiana University, valt haar bij: ‘It’s messy. But we’re fixing it.’
Eenentwintig experts uit elf verschillende landen staken vorige week de koppen bij elkaar over wat zij een universeel probleem noemen: schoolverzuim. Dat is een parapluterm: je kan aan spijbelen denken, maar veel scholieren blijven thuis om hele andere redenen.
‘Er zijn verschillende types’, zegt David Heyne, universitair hoofddocent psychologie in Leiden. ‘Spijbelen, truancy, is stiekem school overslaan zonder het aan de ouders te zeggen. Maar je hebt ook schoolweigering, als kinderen thuis blijven vanwege emotionele redenen, bijvoorbeeld bij een depressie. En school withdrawal, als het vanuit de ouders komt. Die categorie wordt vaak onderschat.’
Hij waarschuwt bovendien voor nog een type schoolverzuim. ‘School exclusion, gemotiveerd door de school.’ Sommige scholen weren slecht scorende scholieren van het eindexamen, om het slagingspercentage hoog te houden. Ook in Nederland: scholierenorganisatie LAKS krijgt er jaarlijks tientallen klachten over.
Dát het een groot probleem is, weten de aanwezige psychologen, social workers en onderwijsdeskundigen allemaal. ‘Elke gemiste schooldag heeft een impact op de resultaten’, zegt Heyne. Het kan bovendien ernstige gevolgen hebben: ‘Psychische klachten, niet afstuderen, werkloosheid, conflicten, problemen met familie en gezondheid’, somt Gren Landell op.
Hóe groot het probleem precies is, kunnen ze alleen niet zeggen. Want ondanks de talloze studies die over het onderwerp zijn gepubliceerd, is het werkveld versnipperd. Er zijn geen vastgelegde definities van wanneer je het nou over spijbelen hebt, of over schoolweigering, of wanneer er überhaupt sprake is van een ‘probleem’. Het vergelijken van studies wordt dan als het vergelijken van appels met peren.
Het doel is een gouden standaard: richtlijnen voor scholen om problemen sneller te signaleren, en beter op te lossen. ‘En we willen beter voorspellen wanneer het kind risico loopt’, zegt Glenn Melvin van Monash University, afgereisd uit Australië.
Maar dan is wel een gezamenlijk startpunt nodig, en dat is er nu niet. ‘Als iemand het woord truancy gebruikt en ze bedoelen spijbelen, terwijl iemand uit bijvoorbeeld Japan met truancy zowel spijbelen als schoolweigering bedoelt, kan je onmogelijk vergelijken of begrijpen wat er internationaal aan de hand is,’ zegt Heyne.
Culturele verschillen maken het plaatje bovendien nog complexer. ‘De presentatie over Japan was mind boggling’, vond Gentle-Genitty. ‘Als je daar oud genoeg bent, krijg je gewoon een diploma, ongeacht of je wel of niet aanwezig was op school’.
De staat Louisiana, naast Texas in het zuiden van de VS, kampte met grote aantallen studenten die op regelmatige basis van school wegbleven, vertelt ze. Wat bleek: het was tijdens het rivierkreeftjesseizoen, en de kinderen moesten helpen bij de visserij. ‘De scholen weten dit, en de kinderen worden niet gestraft.’
Gren Landell: ‘Dit mag je best opschrijven: it’s bad, in Zweden. We staan bovenaan als het gaat om laatkomen en spijbelen. Er zijn verhalen over kinderen die twee tot vier jaar wegblijven van school, en als journalisten ons vragen hoe vaak dit voorkomt, weten we het niet. We verzamelen er geen data over. Dus er is een verhaal, maar geen antwoord.’
Als leerlingen een paar uur spijbelen, lossen scholen in Nederland dit zelf op. Maar als kinderen in vier weken meer dan 16 uur afwezig zijn, moet de school dit bij de gemeente melden. Dat gebeurde vorig schooljaar 66.000 keer. Hoewel het grootste gedeelte daarvan om spijbelaars ging, bleven 4000 scholieren langer dan drie maanden ongeoorloofd thuis.