De Universiteit Leiden ontvangt 2,5 miljoen euro van de Amerikaanse familie Sackler, zo berichtte de Volkskrant zaterdag 9 december. De universiteit gebruikt dit geld o.a. om het Sackler Laboratory for Astrophysics draaiende te houden en jaarlijks de Raymond and Beverly Sackler Distinguished Lecture on Human Rights te organiseren.
Wat de universiteit niet bij haar lovende persberichten over deze projecten vermeldt, is hoe dit geld verdiend is.
Het farmaceutische bedrijf van de familie Sackler, Purdue, heeft via cynische marketing en grootschalige misleiding van artsen sinds midden jaren ’90 hele volksstammen in de VS afhankelijk gemaakt van de aan heroïne gerelateerde pijnstiller OxyContin.
De familie Sackler was gedurende deze periode goed vertegenwoordigd in de raad van bestuur, en is zo medeverantwoordelijkheid voor de huidige opiatencrisis in de VS. Door het geld van de Sacklers onkritisch aan te nemen werkt de Universiteit Leiden mee aan een morele witwasoperatie.
De New Yorker publiceerde op 30 oktober 2017 het artikel Empire of pain, een uitgebreid exposé over hoe de familie Sackler miljarden heeft verdiend aan de opiatencrisis, terwijl zij haar reputatie beschermt met een slimme, filantropische PR-campagne. Samengevat is dit de aanklacht: in 1995 lanceerde Purdue het zwaar verslavende pijnstillende middel OxyContin als een onschuldig medicijn ‘to start with, and to stay with’.
Overdosis
Sinds het middel op de markt is gekomen is het aantal voorgeschreven recepten voor opiaten in de VS verveelvoudigd, het leeuwendeel hiervan bestond uit OxyContin. De resultaten liegen er niet om: tussen 1999 en 2017 zijn er 200.000 Amerikanen overleden door een overdosis van voorgeschreven opiaten. Aangezien arme patiënten die het middel niet meer kunnen betalen overstappen naar alternatieven zoals heroïne liggen de totale aantallen waarschijnlijk hoger.
De zaak stinkt van begin tot eind: toen het Amerikaanse medicijnagentschap FDA OxyContin in 1995 goedkeurde gaf het, ondanks gebrek aan bewijs, ook goedkeuring aan de bijsluiter die stelde dat het middel minder verslavend was dan alternatieven vanwege een ‘vertraagde werking’. De verantwoordelijke ambtenaar werkte twee jaar later bij Purdue. Marketeers van het bedrijf liepen stad en land af met de boodschap dat het middel ‘virtually non-addictive’ was en het bedrijf betaalde artsen om gunstige vakliteratuur te schrijven die ‘aantoonde’ dat het middel onschadelijk was.
Een interne studie van Purdue toonde al in 1999 aan dat 13 procent van de patiënten verslaafd raakte; de marketeers bleven echter verkondigen dat het verslavingspercentage minder dan één procent bedroeg. Door de vertraagde werking zou een patiënt aan één pil per etmaal genoeg hebben, in de praktijk ondervonden patiënten echter na acht uur al ontwenningsverschijnselen.
Enorme high
De vertraagde werking van de pillen kan overigens omzeild worden door ze te verpulveren, waardoor zij in één keer een enorme high geven. Omdat de pil makkelijk en veel is voorgeschreven, ontstond grootschalig misbruik en een levendige zwarte markt. Purdue heeft niks gedaan om dit te voorkomen. Integendeel: artsen die opvallend veel recepten schreven, werden door het bedrijf aangeduid als ‘whales’, dezelfde term die casino’s gebruiken voor hun meest winstgevende gokkers. In de VS is inmiddels een versie van de pil op de markt die niet verpulverd kan worden, toevallig een innovatie waardoor het aflopende patent tijdig kon worden verlengd.
Inmiddels is het gevaar van opiaten bekend in de (toch al verzadigde) Amerikaanse markt, dus zijn de Sacklers op zoek naar graziger weiden. In o.a. Brazilië, China, Mexico en Cyprus voert de familie via het koepelbedrijf Mundipharma momenteel hetzelfde kunstje uit als in de VS: er worden willens en wetens nieuwe generaties verslaafden gecreëerd in landen met nog minder strikte regulering. Wederom wordt de verslavende werking van OxyContin gebagatelliseerd, wederom is de familie Sackler als eigenaar van het bedrijf actief betrokken.
Na uitgebreid onderzoek publiceerde de LA Times vorig jaar december ‘OxyContin goes global — “We’re only just getting started”’. Waarschuwingssignalen over de groeiende gezondheidscrises worden steevast genegeerd door de familie Sackler. Vele van de rechtszaken die tegen hun bedrijf zijn aangespannen werden geschikt, een vriendelijke vorm van afkopen.
PR-karretje
Al met al dus wat opmerkelijk dat de Leidse universiteit de Sacklers zo hoog acht. Natuurlijk kan men voor 2,5 miljoen behoorlijk wat kopen, maar voor de eer van een universiteit lijkt het me aan de lage kant. Leiden heeft zich voor het PR-karretje van de familie Sackler laten spannen en voelt zich daar blijkbaar nog steeds senang bij.
In haar verklaring aan de Volkskrant schrijft de universiteit dat het ‘nooit de bedoeling is geweest van het bedrijf’ dat OxyContin ook ‘een verslavende werking kan hebben bij verkeerd gebruik’. Die claim is, op zijn zachtst gezegd, ernstig misleidend.
Het bedrijf wist sinds 1999 van de verslavende werking en hield dit stil in haar leugenachtige voorlichting aan artsen en het publiek. Sinds 2007 doet zij dit onder juridische dwang niet meer in de VS, maar op veel grotere schaal wel in het buitenland via de het koepelbedrijf Mundipharma.
Nu begrijp ik ook wel dat de universiteit de centen liever ziet komen dan gaan, maar dat zij zich daarbij zo laat gebruiken is beneden alle peil. Als de universiteit ondanks alle tegenargumenten de donatie van de Sacklers toch wil blijven aannemen, doe ik graag een voorstel: verwijder de naam Sackler van de projecten en besteed het geld aan onderzoek naar verslaving en nieuwe, minder verslavende pijnstillers. Als de Sacklers echt zo filantropisch ingesteld zijn dan zullen ze daar vast geen bezwaar tegen hebben.
Arne Muis volgde van 2013 tot 2016 de researchmaster Colonial and Global History aan de Universiteit Leiden