Onlangs kwam ik een artikel tegen: ‘Human Mini-Brains Growing Inside Rat Bodies Are Starting to Integrate’. Spectaculair. Niet per se het artikel zelf, maar toch zeker wel de kop. Integratie tussen mens en rat. De vormgever had een roze computerscan van een mensenbrein over een röntgenfoto van een rattenschedel geplakt. ‘We are entering totally new ground here’, las ik ademloos.
Het ging helaas niet om echte hersenen, maar slechts een klompje menselijke neuronen. Vastgegroeid aan een rat, dat dan weer wel. Het artikel meldde dat deze neuronen hetzelfde reageren op psychedelische drugs als echte mensen: het mogen dan wel mini-hersenen zijn, maar op de essentiële punten verschillen deze mini’s niet van de onze.
‘The science is advancing so rapidly, the ethics can’t keep up’, liet een van de geïnterviewden optekenen. ‘The singularity is coming. Will you be ready?’
De suggestie dat onze maatschappij in duizelingwekkend tempo tot iets onherkenbaars wordt getransformeerd vind ik interessant. Is dat wel echt zo?
Die snelheid van verandering. Ik heb er mijn proefschrift over geschreven, en ik vond het toch vooral tegenvallen.
Neem nu dit bericht dat bijna tegelijkertijd met het rattenintegratieverhaal verscheen: Bloomberg New Energy Finance ontdekte een gigantische afname in investeringen in duurzame energie. Slechts 111,4 miljard dollar in 2016, vergeleken met 151,6 miljard in 2015. Dit jaar ziet het er ook niet veel beter uit.
Dat is opmerkelijk, want tot 2015 steeg de hoeveelheid geld die in duurzame energie werd gepompt juist razendsnel. Elk jaar was er weer sprake van een spectaculair groeirecord, met navenante krantenkoppen tot gevolg. Maar nu duurzame energie tegen een muur is gelopen? Ik heb er nauwelijks iets over gelezen. Vertraging verkoopt nu eenmaal minder goed dan versnelling.
Interessanter dan de vraag waarom de media er niet over schrijven is misschien wel de vraag waarom dit soort vertraging überhaupt plaatsvindt. Onderzoek van professor Gert Jan Kramer laat zien dat er verschillende fases zijn in hoe een technologische innovatie zich ontwikkelt en vervolgens verspreidt. Toegegeven, zijn werk gaat eerder over nieuwe energiebronnen dan over bij ratten ingebrachte mini-hersens, maar het onderliggende fundamentele idee lijkt mij hetzelfde.
Voordat een innovatie in het algemene maatschappelijke bewustzijn omhoog borrelt, gaan daar eerst jaren – zo niet decennia – aan vooraf van anoniem zwoegende promovendi en postdocs. Vervolgens gaan de venture capitalists met de ontdekking aan de haal en volgt er een periode van exponentiele groei. Dat is het moment voor de spectaculaire headlines. BREKEND! Spectaculaire verandering! Wat een acceleratie! Trek die stijgende lijn door tot in het oneindige en stel je eens voor waar we eindigen!
Maar op gegeven moment buigt die spannende exponentiele lijn zich altijd om in saaie lineaire groei. Weg accelaratie, en weg spanning.
Hoe zit dat? Om bij het energievoorbeeld te blijven: een paar honderd windturbines kun je zonder enige problemen op het elektriciteitsnet aansluiten, maar als je richting de honderdduizend gaat, moet je om aan personeel te komen plots hele volksstammen omscholen, miljarden aan oude investeringen afschrijven, en de hele infrastructuur op de schop gooien. Op gegeven moment heeft je nieuwe technologie de schaal bereikt dat het hele systeem moet meebewegen om verder te kunnen groeien. En dan zit je plots vast aan de traagst veranderende component in plaats van de snelste.
Heb beeld in de media van razendsnelle exponentiele verandering is dus onterecht. Zodra een innovatie groot genoeg wordt om ook echt een verschil te maken verandert die snelheid plots in een lineair slakkengangetje.
Maar verhalen over mini-mensenhersens in ratten blijf ik natuurlijk wel lezen.
Benjamin Sprecher is universitair docent bij het Centrum voor Milieuwetenschappen in Leiden