Nieuws
Elsevier ligt dwars
Wetenschapsuitgever Elsevier probeert de overgang naar open access te remmen, concludeert onderwijswebsite ScienceGuide. Die wist de hand te leggen op de geheime deal tussen Elsevier en de Nederlandse universiteiten.
Bart Braun
donderdag 30 maart 2017

Binnen de universiteitsmuren valt het niet zo op, maar heel veel wetenschappelijke artikelen zitten achter een betaalmuur. Nederlandse universiteiten betalen uitgevers miljoenen aan abonnementsgelden om die artikelen te kunnen lezen.

Het ministerie van Onderwijs wil daar vanaf: alle publiek betaalde wetenschap in Nederland zou openbaar toegankelijk moeten worden.

De universiteiten gaan daarin mee.

De uitgevers zijn minder enthousiast: die hebben nu immers een verdienmodel dat voor hen prima werkt.

Dat wringt, en eind 2014 wrong het zo erg dat de Nederlandse universiteiten dreigden met een boycot van Elsevier, de grootste van de wetenschappelijke uitgevers.

Nieuwe artikelen in belangrijke titels als Cell en The Lancet zouden dan niet meer toegankelijk zijn vanuit Nederlandse universiteitsbibliotheken. Uiteindelijk kwam er net op tijd een akkoord. Wat daar precies instond, was geheim.

Er kwam een beroep op de Wet Openbaarheid Bestuur om de inhoud te achterhalen, maar Elsevier maakte bezwaar. Voor niks, want intussen is de inhoud van die deal gelekt naar ScienceGuide, een Nederlandse site die over hoger onderwijs en wetenschap schrijft.

Volgens het akkoord gaan de Nederlandse universiteiten meer abonnementsgeld betalen. In 2016 betaalden ze 11,7 miljoen, daar komt dit jaar 2,5 procent bovenop en volgend jaar nog eens twee procent. In ruil voor dat extra geld mogen ze maximaal 3600 artikelen open access publiceren in Elsevier-titels. Maar niet in allemaal: juist de veelgeciteerde The Lancet en Cell-titels staan niet genoemd bij de opties.

‘Elsevier is er in geslaagd de deal zo onaantrekkelijk te maken dat het open access-experiment gedoemd lijkt te mislukken’, concludeert ScienceGuide-hoofdredacteur Sicco de Knecht.

‘Net als bij fossiele brandstoffen willen de partijen die op de bronnen zitten (in dit geval: bladen waarin wetenschappers graag willen publiceren, red.) alles doen om overgang naar een nieuw systeem tegen te houden. Elsevier geeft precies genoeg toe om een echte verandering van de status quo te voorkomen.’