Wetenschap
De indiaan in ons
Scalperen en dierennamen: promovenda Cui Chen onderzocht boeken en films die wilden breken met de stereotypering van ‘de wilde.’
donderdag 30 maart 2017
‘Als je de geschiedenis bestudeert in de film Inglourious Basterds, zie je de verwijzingen naar de Indianen er doorheen.’

Door Anoushka Kloosterman In een memorabele scène uit Inglourious Basterds van Quentin Tarantino scalpeert Aldo Raine (gespeeld door Brad Pitt) met zijn groep soldaten, de Basterds, de hoofden van een groep net-vermoorde nazi’s. Aan het einde van de film, bij Raines laatste confrontatie met de Duitse kolonel Hans Landa (Christoph Waltz) graveert hij met een mes een hakenkruis in zijn voorhoofd. ‘I’m gonna give you something you can’t take off.’

Volgens promovenda Cui Chen zit de film boordevol representaties van Indianen. Ze onderzocht het concept van de ‘wildeman’ in westerse context.

De ‘wildeman’ blijft in de Westerse literatuur bestaan, en meestal in de vorm van de Indiaan. ‘Veel gebruiken de Indiaan daarvoor als stereotiep figuur. Sommigen hebben wel geprobeerd het begrip te ontmantelen. Maar dat is onmogelijk. Naar mijn mening is de wildeman als een geest. Hoe meer we ervan af proberen te komen, hoe meer het blijft.’

Ze onderzocht boeken en films die leken te willen breken met de stereotypering van ‘de wilde.’ Het werden twee romans en twee films: Lord of the Flies van William Golding (1954), Brave New World van Aldous Huxley (1932), The Revenant van Alejandro G. Iñárritu, en Inglourious Basterds dus.

Elk van deze werken doet een poging om te breken met het conventionele beeld van de wildeman, volgens Chen.

Vaak gebeurt dat indirect. Want in Inglourious Basterds zijn er geen personages die expliciet Indiaan zijn. ‘Maar als je de geschiedenis bestudeert in de film, zie je het er doorheen.’ Naast het scalperen zijn er volgens haar nog andere aanwijzingen: zo vindt de laatste confrontatie in de bossen plaats en zijn personages als Donny Donowitz (aka the Bear Jew) net als Indianen vernoemd naar dieren.

‘Het is interessant dat het verhaal in de Tweede Wereldoorlog plaatsvindt, en ook de geschiedenis van de Joden behandelt. Maar vanuit het perspectief van kolonisatie wordt ook de geschiedenis van de Indianen duidelijk. Maar het blijft indirect.’ En beperkt, vind ze. ‘Omdat de directe stem van de Indiaan er niet in zit.’

Die zit wel in bijvoorbeeld The Revenant, die volgens haar probeert de tegenstelling tussen ‘wild’ en ‘beschaafd’ te bekritiseren. Volgens haar bevraagt deze film wel het conventionele onderscheid tussen de wilde Indianen en de beschaafde Europese bezetters. De Indianen in de film zijn wel neergezet als ‘exotisch en inferieur, vanuit een Eurocentrisch perspectief’, schrijft ze.

Maar in tegenstelling tot de andere onderzochte stukken, hebben de Indianen hier wel een eigen perspectief. ‘Er wordt niet alleen naar hen gekeken, maar ze hebben zelfbeschikking en kijken zelf ook naar de Europeanen.’

Van de Indiaan in het Westerse discours zullen we niet afkomen, denkt ze. ‘Het is een ongrijpbaar concept. We kunnen het niet vastpinnen. En het gaat ook niet alleen meer om het verleden, maar het bestaat ook nu en het kan ook in de toekomst blijven bestaan. Daarom moest ik denken aan een geest. We weten niet waar het is, maar we weten wel dat het bestaat en dat het onze maatschappij beïnvloedt. En we komen er niet vanaf. We kunnen er wel mee proberen te leven.’