Columns & opinie
Niet schudden
De Nederlandse zorg gebruikt jaarlijks voor honderden miljoenen aan zogeheten biologicals. Patiënten en apothekerspersoneel gaan daar niet altijd even zorgvuldig mee om.
donderdag 16 maart 2017
Als je niet goed met je eiwit-medicijn omgaat, verspil je per portie meer dan duizend euro.

Professor Wim Jiskoot, wat zijn die biologicals precies?

‘Het Nederlandse woord is biofarmaca. Het gaat dan vooral om therapeutische eiwitten. Insuline, groeihormonen, monoklonale antilichamen, of stoffen die het immuunsysteem aansturen. Ze worden vooral gebruikt voor levensbedreigende of ernstige ziektes, waarbij geen goedkoper alternatief beschikbaar is.’

Want deze medicijnen zijn vrij prijzig, toch?

‘Een stuk duurder dan een pakje paracetamol, inderdaad. Er zijn erbij die tweeduizend euro per eenheid kosten. Dat telt flink op, als je ze chronisch gebruikt. Per jaar kan het uitkomen op twintig- tot honderdduizend euro. Alle reden dus, om er zorgvuldig mee om te gaan.’

Maar dat gebeurt niet altijd?

‘Een Utrechtse promovendus had patiënten medicijnen meegegeven met een temperatuursensor in de verpakking. Dan blijkt dat ongeveer de helft van de patiënten ze te warm opslaat, of juist in de vriezer legt. Terwijl in de bijsluiter met koeienletters staat dat je ze niet in moet vriezen. En dat is dan nog alleen de temperatuur, dan hebben we het nog niet over schudden met de buisjes, of blootstelling aan licht.’

En naar aanleiding daarvan heeft u een student aan het werk gezet, lezen we in het Journal of Pharmaceutical Sciences.

‘Masterstudent Ruben van Duijvenvoorde heeft twee dagen bij de apotheek van een regionaal ziekenhuis gepost. Ook daar gaat het niet altijd even zorgvuldig: infuuszakken werden niet homogeen gevuld, de zakken werden niet zorgvuldig behandeld, het pompje van een spuit werd op en neer bewogen, buisjes geschud, enzovoort.’

Waarom is dat erg?

‘Eiwitten zijn gevoelig voor contact met oppervlakken, en dus ook voor contact met het oppervlak van een luchtbel. Dan kunnen ze gaan samenklonteren, en die klonten kunnen irritatie of een immuunrespons veroorzaken. Of dat hier ook echt gebeurd is, weten we overigens niet – de apparatuur waarmee je dat vast zou kunnen stellen, is niet voorhanden in een ziekenhuis. Maar ja, er staat expliciet in de handleiding van deze medicijnen dat je dit soort dingen niet moet doen.’

Eén ziekenhuis. Dat kan een uitzondering zijn.

‘Dit is een ziekenhuis in Nederland, waarvan je verwacht dat men de richtlijnen probeert te volgen. Hoe het elders gaat, weet je niet.

‘Ik hoor wel eens huiveringwekkende verhalen over andere ziekenhuizen: medicijnen op de vensterbank laten staan, combineren met andere medicijnen, een buisje dat niet op tijd uit de koeling is gehaald even snel opwarmen in de magnetron...

Wij denken dan ook dat dit echt het topje van een enorme ijsberg is. En dan is er nog het transport: wordt ermee gegooid op vliegvelden? Staan de dozen niet te lang in de zon of in de vrieskou? Er valt hier nog wel een inhaalslag te maken, zowel bij patiënten als bij professionals.

‘We zouden heel graag in kaart willen brengen hoe groot het risico op schade aan de eiwitten nou eigenlijk echt is. Waarvoor moet je nou echt uitkijken? Het probleem is dat die medicijnen zo duur zijn dat het moeilijk is om zoiets te onderzoeken. Misschien dat we een afspraak kunnen maken met een apotheek, dat we proeven kunnen doen als er een keer een buisje overblijft.’

BB