Toen hij negentien was, kreeg acteur Reinout Scholten van Aschat On the road van Jack Kerouac in zijn handen geduwd door een vriend. Nu speelt hij Dean Moriarty in het toneelstuk over de cultroman van voor de hippietijd, die aan de grondslag stond van de Amerikaanse beatgeneratie. Op 15 maart treden ze op in Leiden, in theater Ins Blau.

‘Het was echt een van mijn lievelingsboeken’, vertelt hij. ‘Ik kreeg het van een goede vriend van mij, namelijk Ludwig Bindervoet, die ook in het stuk zit, in mijn eerste jaar op de toneelschool. Toen heb ik het aan een andere vriend van mij gegeven, Matthijs van de Sande Bakhuyzen, en die zit natuurlijk ook in het stuk.

‘We zijn dus al acht jaar geleden begonnen met het boek aan elkaar te geven, en nu spelen we het ook nog samen.’

De acteurs lieten het idee vijf jaar geleden vallen bij Toneelgroep Oostpool, waar ze toen het stuk In Koud Water maakten. ‘We grapten er een keer over: wat als we dat eens zouden doen? En nu doen we het elke avond.’

On the Road gaat over de reizen van Sal Paradise en Dean Moriarty door de Verenigde Staten. Jack Kerouac baseerde de personages uit het boek op zichzelf en belangrijke figuren van de Amerikaanse beatgeneratie: een literaire beweging die zich afzette tegen materialisme, en zich bezighield met spirituele verrijking, seksuele vrijheid en psychedelische drugs. Kerouac zelf was Sal Paradise, de verteller, die door de Verenigde Staten reist in navolging van zijn vriend Dean Moriarty – in het echt Neal Cassidy, een prominent beatfiguur. Het boek wordt gezien als een van de belangrijkste literaire werken van die tijd, en heeft als cultboek nog steeds een grote fanbase.

Scholten van Aschat kreeg de rol van Dean. Dat wilde hij ook. ‘Omdat hij ongrijpbaar is, snel en bezeten, en hij heeft iets waanzinnigs. Hij is de muze van Sal. Hij is iemand die ten volste leeft, een jonge hond, met veel levenskracht. Zelf ben ik niet echt zo, maar ik denk eigenlijk dat niemand echt zo is. Iedereen is Sal, maar wil Dean zijn. Dat is ook inherent aan jong zijn. Toen dacht ik ook: dit is het moment dat ik ervaringen wil opdoen. Want het leven zit niet in boeken en universiteiten, maar in ontmoetingen, gekke mensen, gekke plekken, altijd in beweging blijven. Mijn personage zegt: beweging is onze enige nobele functie als mens. En daar zit wel iets in.’

Tegelijkertijd is het een tragisch personage. ‘Sal heeft op gegeven moment genoeg bagage verzameld in zijn reizen en krijgt behoefte aan zekerheid: een vrouw en een huis, diepgang en orde. Dean is een lijpo. Hij is opgegroeid in jeugdgevangenissen, kan zich niet aanpassen, gebruikt drank en drugs en wordt uiteindelijk dood langs een spoorweg gevonden. Tragisch, maar helemaal in lijn met zijn levensstijl.’

Het verhaal is nog steeds heel relevant, vindt Scholten van Aschat. ‘De beatgeneratie reageerde op een wereld die gefocust was op economie, materialisme, en de maatschappij op orde brengen. Tegen die verschrikkelijke saaie gecontroleerde wereld verzetten zij zich. Ik merk dat het in deze tijd ook vaak over economie gaat. En over het meetbare, het controleerbare, alleen maar de cijfers. Daar zit niet zoveel leven in. Mijn generatie heeft een verlangen naar onzekerheid: verhalen, liefde, mystiek en kunst. Ik zou willen prediken voor een tijdperk waarin het immateriële weer voorop staat, en niet het materiele. Want geld, markt, huis: al dat gedoe maakt van ons een beetje dooie machines.’

Toneelgroep Oostpool, On the road.

Theater Ins Blau, wo 15 maart, 20:30 u.

€ 14,50 - 17

Anoushka Kloosterman