Columns & opinie
Geen commentaar: Gebotste T-rex-trein
donderdag 9 maart 2017

Door Bart Braun Iedereen snapt dat je niet aan kunst mag pielen. Een wethouder die het sombere ‘Dan dooft het licht’ op het Amsterdamse oorlogsmonument wil omdichten tot iets opgewekters met spelende beertjes erin, wordt gekielhaald. En ook al zouden veel schilderijen van de afgelopen twintig jaar er zeker op vooruit gaan met spelende beertjes, toch verf je die er niet in. Mag ook niet van de wet: als schepper van iets nieuws heb je rechten op wat er vervolgens mee gebeurt.

Soortgelijke regels gelden er ook voor architectuur. Veel mensen vinden dat raar, en dat is het ook: een gebouw is in de eerste plaats een gebruiksvoorwerp en pas veel verderop een kunstobject. Als je een kastje van Ikea voorziet van nieuwe deurknopjes, komt er ook geen Zweedse ontwerper klagen. Nederlandse rechters houden daar ook rekening mee: architecten die op hun auteursrechtelijke strepen staan, krijgen vrijwel nooit gelijk, of hooguit een schadevergoeding.

Maar die strepen bestáán dus wel. Naturalis-architect Fons Verheijen, die dinsdag de verbouwing van het door hem ontworpen museum liet stilleggen, staat gewoon in zijn recht. Dat Verheijen zelf ook wel eens andermans ontwerp omkatte, maakt niet uit. Dat het huidige Naturalis eigenlijk best wel lelijk is, maakt niet uit. En dat Naturalis ernstig in de problemen zegt te komen door de bouwstop, maakt ook niet uit. Het museum negeerde een eerder tussenvonnis dat al zei dat ze moesten stoppen, en rechters houden er niet van als uitspraken van rechters terzijde worden gelegd.

Nu moet Edwin van Huis, de directeur van Naturalis, op de blaren zitten. Hij wist van Verheijens rechten en bezwaren, maar besloot gewoon door te gaan. Dat paste in de bestuursstijl die hij al vaker liet zien: ambitieus, met een duidelijke visie, en niet eerst alle plooien gladstrijken, maar doorpakken.

Een bedachtzame polderaar had nooit razendsnel een Tyrannosaurus tevoorschijn getoverd. Een klassieke natuurhistoricus had nooit zijn hele museum volgehangen met de beeltenis van Freek Vonk. Iemand die vriendjes wilde blijven met iedereen had nooit de Leidse vervoerders voor het hoofd gestoten door met zijn eigen T-rex-treintje te gaan rijden.

Achter de schermen werd er wel eens gemord, maar de bezoekersaantallen schoten omhoog, en ook de wetenschappelijke tak van Naturalis groeide, publiceerde en haalde meer onderzoeksbeurzen binnen. Een van de redenen dat er zo dringend verbouwd moest worden: Naturalis loopt als een trein.

Maar nu is de T-rex-trein gebotst op het ego van een architect. Hoe erg is dat?

Maandag riep de advocaat van Naturalis nog dat een bouwstop tot een failliet zou leiden, maar een dag na de rechterlijke uitspraak legde Van Huis aan de Volkskrant uit dat het toch allemaal wat subtieler zit. Vrijwel alle nieuwbouw kan doorgaan, alleen met het gedeelte van Verheijen moet gewacht worden tot een rechter zich gebogen heeft over diens auteursrechten. Dat faillissement komt er heus niet van. Die nieuwbouw komt er heus wel van, linksom of rechtsom.

De vraag is alleen of Van Huis wel de opening gaat verzorgen. Onder de streep ziet Naturalis er sterker uit dan ooit tevoren, maar met een my way or the highway-opstelling maak je makkelijk vijanden.

Die zullen nu hun messen aan het slijpen zijn.