‘Vroeger, toen de kindersterfte veel hoger was, probeerden mensen van alles om de natuur te bedwingen’, vertelt Hekmat Dirbas. ‘Je kind een krachtige naam geven, zoals Wolf, was een poging om het sterker te laten zijn dan de ziektes en het gevaar.’

Dinsdag promoveerde hij op zijn onderzoek naar dierennamen voor personen in Semitische talen. Bescherming is een van de elementen die leidden tot het gebruik van dierennamen, concludeerde hij.

In februari 2011 kwam hij voor zijn onderzoek uit Syrië naar Nederland. Een maand later begonnen de eerste protesten in zijn thuisland. Die zomer bereikten de rellen Aleppo, waar zijn familie en vrienden nog woonden. ‘Zij vertelden me hoe het land veranderde’, vertelde hij in september 2013 aan Mare, terwijl hij aan zijn proefschrift werkte.

‘Door de inflatie werd voedsel ineens vijf tot tien keer zo duur. Er was geen olie of elektriciteit. In de winter gooiden de mensen uit wanhoop boeken en hun kleren in de kachel. Ook het transport functioneerde niet meer. Vanaf mijn woonplaats was het tien minuten reizen naar Aleppo. Door alle checkpoints doe je er nu vier uur over.’

Contact maken lukte ten tijde van het interview meestal niet. Zijn familie had hij toen al drie weken niet gesproken.

‘Inmiddels wonen mijn vader en drie van mijn broers en zussen in ook Nederland’, vertelt hij nu, voorafgaand aan de verdediging van zijn proefschrift. ‘Mijn moeder is nu in Libanon, samen met een aantal andere familieleden. Ik spreek hen bijna wekelijks. Meestal bellen we vijf minuten en vertellen we hoe het gaat.’

Dirbas: ‘We hopen mijn moeder in de loop van dit jaar ook hierheen te halen. Tijdens mijn promotie is ze er helaas nog niet bij. Ik kijk ernaar uit om mijn vader het Academiegebouw te laten zien.’

Vrienden van hem wonen zijn inmiddels terechtgekomen in Zweden en Duitsland. ‘Maar sommigen wonen nog in Aleppo. Hen spreek ik ook nog wel eens. Het leven daar is hard en zwaar. Hoe erg het precies is, verschilt van tijd tot tijd. Zaken als elektriciteit en vervoer zijn in elk geval altijd moeilijk.’

Wat zijn promotieonderzoek betreft: Hekmat Dirbas heeft zelf geen dierennaam. ‘In Aleppo komen vooral religieuze namen voor. Dierennamen hoor je eerder buiten de steden. Ze zijn eigenlijk een klein beetje ouderwets.’ Maar ze komen nog altijd voor, vooral onder nomadenvolken, waar de islamitische richtlijnen voor naamgeving lange tijd weinig invloed hadden.

Dirbas’ onderzoek beslaat echter een veel grotere geografische en historische periode. Hij onderzocht behalve het Arabisch, ook het Noord-West Semitisch, waar het Hebreeuws en het Aramees onder vallen, en het Akkadisch.

‘Die taal wordt nu niet meer gesproken. De gebruiken verschilden van tijd tot tijd en van land tot land, maar dierennamen kwamen in mijn onderzoek toch meer voor dan in Europa. Hier hoor je wel Berend van Beer en Leon van Leeuw, maar het zijn er toch een stuk minder.’

In het Arabisch trof hij de meeste dierennamen aan. In het algemeen zijn mannen vaker naar een dier vernoemd dan vrouwen, en zijn er vaker dierennamen voor gewone mensen dan voor de elite. ‘Meisjes krijgen eerder sierlijke namen, van vogels of kleine dieren. Nog steeds worden in sommige Golfstaten meisjes genoemd naar de gazelle. Mannen krijgen eerder stoere namen, afgeleid van leeuw, bijvoorbeeld.’

Hij hoopt dat onderzoekers van andere talen ook met namenstudies komen. ‘Misschien kan er een universeel overzichtswerk uit voortvloeien.’ Zelf wil hij ook graag verder in de wetenschap. ‘Ik heb al wat onderwerpen in mijn hoofd, op het gebied van de sociale geschiedenis van de premoderne islamitische wereld.’

Dat vervolgonderzoek niet voor elke promovendus is weggelegd, betreurt hij. ‘Hopelijk val ik niet ten prooi aan het Academisch darwinisme.’

Hekmat Dirbas, Thy Name is Deer. Animal Names in Semitic Onomastics and Name-Giving Traditions: Evidence from Akkadian, Northwest Semitic and Arabic. Promotie was op 14 februari.