Wanneer kwam de aardappel voor het eerst naar Europa?
‘Voor de zestiende eeuw waren er geen aardappelen buiten Peru en Bolivia. De Spaanse bezetters namen ze mee naar Spanje, samen met andere exotische voedselsoorten als avocado of chilipeper. Ook al eten we die nu ook vaak, daarbij we hebben nog steeds het gevoel dat we iets eten uit een ander land. Bij aardappelen niet. Die verspreidden zich toen al heel snel. Maar dat is niet het normale verhaal.’

Wat dan wel?
‘Het normale verhaal is dat aristocraten, zoals Frederik de Grote, in de achttiende eeuw aan burgers en boeren vertelden dat aardappel goed voedsel is. En dat ze daarom meer verbouwd werden en normaal werden. Ik vind dat slechte geschiedschrijving. Het klopt niet, want aardappelen werden daarvoor al veel verbouwd. En daarnaast is het bedenkelijk dat een aristocraat tegen een keuterboer zegt: “Doe dit”, en dat die dan zegt: “Ja, je hebt gelijk.”’

Wat gebeurde er dan wel?
‘Door heel Europa, zoals Pruisen, Nederland, Ierland, delen van Spanje en Italië, verbouwden arme boeren al aardappelen op hun kleine stukjes land voor henzelf, dus niet om te verkopen. Over aardappelen hoefden ze geen belastingen aan de kerk te betalen, in tegenstelling tot alle andere gewassen.

‘Het eerste bewijs komt uit het begin van de achttiende eeuw, bij juridische conflicten tussen de kerk en boer, vooral in West-Vlaanderen en Nederland. Opeens wilde de kerk belasting heffen, en dan zei de boer iets in de trant van: “We verbouwen het al zolang we weten, waarom willen jullie nu opeens belasting heffen?” Dat zegt iets over oorsprong.’

En toen?
‘In de achttiende eeuw werden aardappelen heel belangrijk voor het beleid. Toen ontstond het idee dat een weldoorvoede bevolking voor een sterke staat zou zorgen. Vaderlandslievende mensen zochten dus betaalbaar voedsel met veel voedingswaarde. Regenten van Spanje tot Zweden droegen de bevolking op om meer aardappelen te verbouwen. Dus als mensen zeggen dat aardappels werden gegeten omdat Frederik de Grote het opdroeg, zit daar iets in. Maar dat betekent niet dat men ze daarvoor niet at.’

Zorgden aardappelen voor bevolkingsgroei?
‘Ja, er zijn veel mensen die dat zeggen. De bevolking groeide enorm vanaf de zestiende eeuw, en veel onderzoekers vermoeden dat dit twee eeuwen later heeft bijgedragen aan de industriële revolutie: omdat er meer mensen waren, konden ze industrialiseren.

‘Aardappelen en maïs zijn beter dan graan. Voor dezelfde oppervlakte aan landbouwgrond krijg je dubbel zoveel calorieën. In dat opzicht heeft de aardappel deels gezorgd voor de industriële revolutie.’

Symposium Global Food History
Matthias de Vrieshof 3,
28 nov, 13:45-18:00

Anoushka Kloosterman