Hoe kijkt het Midden-Oosten tegen de Westerse inmenging aan?
‘Als de camera uit was, zeiden mensen in Libië weleens: we missen die Khadaffi een beetje. Het is een grote teringzooi geworden. En dat zijn mensen die tegen hem hebben gevochten. Die nooit hebben gedacht dat het om deze manier uit de hand zou lopen.
‘Ze waren helemaal gefocust op het verdrijven van die dictator, maar voor daarna was er geen plan.
‘Dat zie je in veel van die landen. In de hele regio heb ik mensen horen zeggen dat hun land niet klaar is voor een democratie.’
‘Die opmerking is volgens mij flauwekul. Het heeft zich helemaal niet kunnen ontwikkelen. Van de ene op de andere dag lukt het niet om democratie van bovenaf op te leggen. Zo van: hier moet je het mee doen. En dat is ook waar het steeds is misgegaan met die westerse interventie.’
Wat had er moeten gebeuren?
‘Ik ben niet in het geheel tegen buitenlandse missies, maar als je het doet, moet je je echt goed in de spanningen van het land verdiepen.
‘Afghanistan bijvoorbeeld, is een hele tribale samenleving met stammen, en daar moet je oog voor hebben. Dat is niet goed gebeurd. Dan kom je als een soort olifant in een porseleinkast.’
‘Bij de inval in Irak was er geen oog voor de verhoudingen in het land: soennieten, sjiieten, en Koerden.
‘Dus wat gebeurt er: je valt het land in en je geeft de sjiitische meerderheid de macht, je geeft de Koerden in het noorden een soort vrijstaat, en er wordt niet gedacht over de soennitische Arabieren in het midden van het land. En die vinden dan, hoe vervelend ook, gehoor bij een organisatie als IS in Irak.’
Willen ze wel democratie?
‘Nou, ook niet meer. Ze vinden het een soort westerse uitvinding, iets dat niet bij hen past. Mensen hebben het vertrouwen verloren.’
‘Dat was ook het probleem in Egypte. Voor de Moslimbroeders betekende democratie deels het opleggen van de wil van de meerderheid aan de minderheid.
‘Oké, dan win je de verkiezingen, maar wat je dan als eerste moet doen is iedereen omarmen en iedereen geruststellen dat ook hun rechten gewaarborgd zijn. Dat hebben ze niet helemaal gedaan. Toen greep het leger in. Zo heeft democratie nog geen jaar de kans gehad in Egypte.’
‘In Nederland heeft het zich verder kunnen ontwikkelen. Een PvdA kan hier best met de VVD een coalitie vormen, in het kader van landsbelang. Dat is in die landen niet mogelijk. Daar zou een linkse partij niet met de islamitische partij kunnen regeren. Het kan gewoon niet.’
Waarom zijn die tegenstellingen zo heftig?
‘Veel groepen zijn heel heftig aangepakt tijdens de dictatuur, dus eigenlijk hebben ze een soort gedeeld lot. Maar de agendapunten liggen te ver uiteen. De een wil delen van de sharia invoeren, terwijl de ander meer richting het socialisme wil. Vrouwenemancipatie is een thema waar ze veel op botsen. Dat was in Tunesië het punt in de grondwet die het pijnlijkst was.’
Is het te verenigen?
‘Ik vind dat zo moeilijk. Aan het begin van de Arabische lente hadden allemaal mensen theorieën over hoe het zou vorderen en hoe het zou eindigen, maar die zijn allemaal in de prullenbak gegooid. We weten eigenlijk nog steeds niet hoe die chaos in het Midden-Oosten op kan houden. ‘
Anoushka Kloosterman
Sinan Can geeft lezingen over westerse inmeninging in het Midden-Oosten: 5, 12 en 19 oktober, in resp. het Lipsius, het KOG en het Academiegebouw. Aanvang 15.15 u.