Hulde aan de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek. Voor de studenten: uw docenten geven niet alleen les, maar doen ook aan onderzoek. Voor dat onderzoek krijgen ze in de regel geen geld van de universiteit; daarvoor moeten ze de boer op. Een van de belangrijkere geldboeren is NWO, dat jaarlijks zo’n 650 miljoen euro verdeelt.

Van die 650 miljoen euro is sinds afgelopen dinsdag 3 miljoen beschikbaar voor replicatie-onderzoek. De laatste jaren bleken vrij veel bekende onderzoeken ineens met een andere uitkomst te komen als je ze overdeed. Veel medicijnen bleken toch niet (of in elk geval minder) werkzaam, een potlood tussen je tanden zorgt er toch niet voor dat je cartoons grappiger vindt. Een internationaal team van psychologen deed honderd proeven overnieuw, en bij meer dan zestig daarvan kwam er iets anders uit.

Een van die zestig was van de Leidse psycholoog Bernhard Hommel. ‘Mensen vinden het vaak minder wetenschappelijk om een proef over te doen’, zei hij toen we hem daarover belden. ‘Er zou meer waardering voor replicatie moeten zijn’. Dankzij NWO is er nu in elk geval geld, en dat is al heel wat.

Repliceerbaarheid is een van die dingen die wetenschap tot wetenschap maken, in theorie. In de praktijk heeft niemand zin om andermans werk over te doen, zoals Hommel al aangaf. Alle tijd die je besteedt aan het bevestigen van andermans belangrijke resultaten, is tijd die je niet aan je eigen toppublicatie kan besteden.

Weet u trouwens waarom je zoveel leest over psychologie-onderzoek dat bij replicatie door de mand valt? Omdat die studies relatief makkelijk te repliceren zijn. Je doet niet even een evolutiestudie van tweeduizend generaties fruitvliegen over, je bouwt niet zomaar een tweede Large Hadron Collider.

Drie miljoen is veel geld, maar wie wil het hebben? Wetenschappers die net achter het net visten bij een NWO-beurs voor hun eigen onderzoeksvoorstel, misschien? Replicatiewerk is de afwas van de wetenschap: iedereen is het er over eens dat het moet gebeuren, maar tegelijkertijd is iedereen liever sterrenkok dan spoelhulp.

Als het de Nederlandse en internationale geldverstrekkers echt menens is met het overdoen van studies, dan draaien ze de geldstroom juist om. Geen afwaspotje, geen druppel-op-de-gloeiende-plaat van drie miljoen, maar replicatie als essentieel onderdeel van het subsidiespel. Bijvoorbeeld: iedereen die NWO’s prestigieuze Vici-beurs van anderhalf miljoen aanvraagt, moet tenminste X replicatiestudies op het cv hebben staan, afhankelijk van het onderzoeksveld. Weet u al welke proeven u over zou doen?

Bart Braun