‘We waren net klaar met de lerarenopleiding van het ICLON.Twee weken ervoor was ons afscheid’, vertelt Mirre van der Heiden. En toen werd op 17 juli 2014 de MH17 uit de lucht geschoten, met daarin Laurens van der Graaff, en zijn vriendin Karlijn Keijzer.

Afgelopen zaterdag, Laurens zou 32 geworden zijn, verscheen het boek Wolken en andere voetstappen. ‘Het was Laurens’ droom om zelf een boek te schrijven’, vertelt zijn vader, Wim van der Graaff. ‘Dat is er niet van gekomen, maar nu is er wel een boek namens hem.’ Met verhalen en gedichten van leerlingen van het Geert Groote College in Amsterdam, waar Laurens leraar Nederlands was, en enkele andere scholen.

‘Er was een pot opgezet vanuit de herdenking’, vertelt Van der Graaff. Namens Karlijn ging er een bijdrage naar onderzoek in Amerika. Zij deed daar PhD-onderzoek naar medicijnen tegen kanker en Alzheimer. ‘Over de bestemming van Laurens’ geld hebben we nog een poos gedubd.’

Van der Heiden: ‘Laurens’ ouders hebben ons, vier vrienden van de lerarenopleiding, bij hen uitgenodigd. Ze dachten aan onderwijsinnovatie, maar het moest niet op de grote hoop van een fonds belanden. We hebben zelf een project over literatuur en schrijven opgezet.’

De titel komt van Laurens zelf. Van der Graaff: ‘Toen hij een jaar of drie was, op een zomermiddag, ging zijn moeder met hem wandelen. Hij zat in de kinderwagen, keek naar de lucht en zei: “De wolken zijn de voetstappen van God. En de lucht is het zand.”’

Er was nog 5200 euro extra nodig. De leerlingen kregen een workshop crowdfunding. ‘En toen is er een wonder gebeurd’, zegt Van der Graaff. ‘Via hun eigen netwerkjes hebben die kinderen de klus in drie weken geklaard: maar liefst 130 procent zamelden ze in.’

Van der Heiden was samen met Laurens begonnen aan de lerarenopleiding in Leiden, in het kader van het traineeprogramma Eerst de Klas. ‘Hij kon hard werken, maar vooral op het laatste moment. Hij kreeg het altijd voor elkaar om goede cijfers te halen of om iets later te mogen inleveren. Docenten waren weg van hem’, vertelt ze.

Zijn echte studententijd beleefde hij in Amsterdam, waar de dichter Daan Doesborgh een studiegenoot was. ‘Vlak voor mij was hij redacteur bij Propria Cures’, vertelt hij. ‘Toen is ons contact geïntensiveerd.’ ‘Ik vond dat altijd een schunnig krantje’, zegt Van der Graaff. ‘Maar ook een kweekvijver voor bekende auteurs. Seks was een onderwerp dat vaak opdook. En er werden regelmatig schrijvers en politici afgekraakt. Laurens heeft Harry Mulisch eens flink onder handen genomen.’

‘En Danny Meki?’, herinnert Mare-columnist en Propria Cures-redacteur Tim Meijer (tevens Mare-columnist) zich. ‘Als je meer beroepen hebt dan vingers, zo schreef Laurens, dan heb je óf lepra, óf je heet Danny Meki?. Zijn teksten zaten vol met zulke absurde voorbeelden. Hij schreef ook heel snel. Hij presteerde het gerust om binnen een uur negenhonderd leesbare woorden op papier te hebben én dan ook nog een punt te maken.’ Doesborgh: ‘Als ik oude jaargangen van PC lees, moet ik soms onbedaarlijk hard lachen. En als ik dan kijk wie die stukken geschreven heeft, zijn ze meestal van Laurens.’

‘Bij Propria Cures is hij steeds meer gaan schrijven’, zegt Van der Graaff. ‘Op de universiteit is hij een beetje aan het dwalen geweest. Hij switchte van politicologie naar Nederlands. Laatst vond ik in zijn nalatenschap een papier, van een assessment uit die tijd. Zijn moeder en ik hebben altijd voor de klas gestaan, en uit die test bleek dat hij zich daar tegen heeft afgezet. Na de overstap naar Nederlands kwam hij min of meer per ongeluk toch voor de klas terecht. Op het Geert Groote had hij zijn plek helemaal gevonden.’

‘Hij was een van de weinigen die al in het onderwijs werkten’, vertelt Van der Heiden. ‘We keken een beetje tegen hem op.’ Ze keek wel eens mee tijdens zijn lessen. ‘Die waren niet eens heel modern. Hij stond gewoon voor het krijtbord. Toch wilden zijn leerlingen echt voor hem werken. Hij stond dicht bij hen.’

Van der Graaff: ‘Soms nam hij zijn nakijkwerk mee naar ons. Hij was fan van Acda en De Munnik en de Jeugd van Tegenwoordig. Met hun teksten leerde hij leerlingen om hun eigen gedachten onder woorden te brengen. Dat was geweldig en ontroerend om te zien.’

Doesborgh gaf wel eens gastlessen aan Laurens’ leerlingen. ‘Over poëzie bijvoorbeeld, of middeleeuwse handschriften, het onderwerp van mijn studie. Ik geef vaak workshops, maar eigenlijk alleen voor het geld. Ik vind het namelijk niet leuk om te doen, maar voor zijn leerlingen kwam ik graag mijn bed uit. Ik weet niet wat hij met hen deed, maar ze waren opvallend gemotiveerd en geïnteresseerd.’

Meijer merkte al iets soortgelijks bij de Amsterdamse studentenroeivereniging Skøll. ‘Laurens was net voorzitter geworden toen ik lid werd. Hij kende haast alle zevenhonderd leden bij naam.’ Hij kende ook veel poëzie uit zijn hoofd. ‘Vooral “Aan Rika” van Piet Paaltjens begon hij soms ineens voor te dragen. Onder PC-redacteuren, of in de kroeg. Als ik hem later nog wel eens tegenkwam bij Skøll, zei hij: “Fijn dat we eindelijk even niet pretentieus over poëzie hoeven te praten, maar over sport, zuipen en vrouwen.”’

Bij Skøll leerde Laurens ook Karlijn kennen. Nu liggen ze samen begraven aan de overkant van de Amstel, op Zorgvlied.

‘Propria Cures heeft eens een bizarre foto geplaatst van Laurens en Joost Zwagerman op het Boekenbal’, weet Doesborgh. Zwagerman werd regelmatig onder vuur genomen door het blad. ‘Niemand wist dat die foto zo snel nog eens afgedrukt zou worden, nu ze er allebei niet meer zijn.’

‘Laurens had al veel banden in de literaire wereld’, vertelt Van der Heiden. Zonder budget vonden ze verschillende schrijvers, onder wie Maartje Wortel en Nina Polak, bereid om mee te werken aan het boekenproject. Ook Doesborgh gaf toch maar weer een workshop. ‘Ik herkende dezelfde geestdrift die ik bij Laurens in de klas ook gezien had. Ik kan me voorstellen dat het allemaal haast grotesk klinkt, maar dat komt omdat hij écht een ongelofelijk sympathieke vent was. Dat zou ik ook zeggen als hij nog leefde.’

‘Bijzonder troostend’, noemt Wim van der Graaff het boek. ‘Het is mooi als iets doorgaat, in welke vorm dan ook.’ Hij heeft al een aantal verhalen gelezen. ‘Eén ervan ging over een vader die altijd voor de veilige optie had gekozen, en aan zijn zoon vertelde hoe hij steeds op de snelweg was gebleven, nooit eens was afgeslagen om te verdwalen en de mooiste dingen te ontdekken. Schitterend.’ Alexander Croes heet de schrijver. ‘Die springt er echt uit’, vindt ook Van der Heiden. ‘Maar in alle verhalen klinken grote dromen, die de leerlingen ook najagen. Het geeft een mooi tijdsbeeld. Je ziet hoe ze zich afzetten tegen hun ouders, maar soms juist ook schrijven over huisje-boompje-beestje, heel komisch. Ik denk dat Laurens er blij mee zou zijn geweest. Hij was er eigenlijk gewoon bij, zaterdag.’

Wolken en andere voetstappen. Schrijversproject i.m. Laurens van der Graaff.

Nieuwe Druk,

216 pgs. € 20