Columns & opinie
Geen commentaar: Apenrots
woensdag 13 april 2016

De in Amerika werkende primatoloog Frans de Waal heeft weer een boek uit, en dus is hij nu tijdelijk in Nederland. Maandag bezocht hij een congres over wetenschapscommunicatie, en daar wist hij de aanwezigen op de kast te krijgen met zijn stelling dat je ‘alleen een topwetenschapper kunt zijn als je 90 uur per week werkt’.

Eerlijk is eerlijk: De Waal is ook echt een toppere wetenschapper dan wie er verder ook in die zaal zat. Misschien dus, dat er inderdaad een heel kleine subklasse van mensen bestaat die weinig slaap nodig heeft, en die jaar-in-jaar-uit op topniveau kan functioneren met zulke eindeloze werkweken. Het kan.

Laten we, voor de lengte van deze column, aannemen dat het echt zo is. Dan is er nog steeds een probleem. U, beste lezer, bent namelijk vrijwel zeker niet een van die mensen. Normale mensen moeten wel genoeg slapen; je gaat eerder dood aan slaapgebrek dan aan voedselgebrek. Normale mensen veranderen in enorme eikels als ze chronische stress hebben, bijvoorbeeld omdat ze opgejaagd worden door een baas die vindt dat je negentig uur per week moet werken om op de apenrots te mogen blijven.

Nou hebben we er bij Mare niet zo’n last van als u een eikel bent. We spreken u hooguit enkele uren per jaar. Maar mensen die zich over de kop laten jagen, maken veel meer fouten, en krijgen veel minder vaak originele ideeën. Als de universiteit te weinig mooie wetenschap produceert, hebben we wél een probleem.

Een paar jaar terug ondervroegen we voor deze krant topwetenschappers van deze universiteit over hun ‘Eureka-ervaring’. Wanneer, waarom en hoe ging ineens het spreekwoordelijke gloeilampje branden? De een kreeg het bij het zwemmen, de ander bij het lezen over iets dat net buiten zijn vakgebied viel, eentje lag in bed te soezen.

Weet u wat werkelijk helemaal niemand zei? ‘Nou, ik deed een meetmarathon in het lab van 16 uur, en ineens viel het kwartje.’

Soms moet een meetmarathon nu eenmaal, en soms is er een keiharde deadline of een noodgeval. Dat is echter wat anders dan je complete leven ombouwen tot een permanent noodgeval. Als het in het nieuws gaat over blunderende politici, ontploffende spaceshuttles, onethische bankiers of chirurgen die een patiënt laten sterven, komt altijd ergens achteraf ter sprake dat de verantwoordelijken zo onmeunig hard gewerkt hadden. Alsof dat een excuus is, in plaats van de essentie van het probleem.

U moet juist het tegenovergestelde doen. Ga kikkers kijken, biljarten, of zwemmen, en op tijd naar bed. Aai af en toe eens een kind over de bol. Lees een universiteitskrantje op zijn tijd, en zo vaak als maar kan een goed boek.

Speaking of which: die nieuwe van Frans de Waal is best goed, maar niet zo goed als zijn eerdere werk. Hij had er beter wat meer rust voor kunnen nemen.

Door Bart Braun