Door Vincent Bongers Vier mannen van verschillende afkomst lachen naar de camera. De jongens dragen militaire kledij maar toch verwacht de kijker dat ze op het punt staan een zoet lied in te zetten over dat oh zo leuke meisje van om de hoek. Het lijkt haast wel een clip van een succesvolle multiculti-boyband.
De IS-propagandafilm No Respite verandert snel van toon. Animaties van bloed en explosies voeren plots de boventoon. Trotse strijders staan triomfantelijk naast de smeulende resten van tanks en brokstukken van een gesloopte tempel in Palmyra.
‘Een voice-over vertelt in keurig Engels dat het Amerikaanse leger gedemoraliseerd is. Per dag schieten achttien getraumatiseerde soldaten een kogel in hun eigen hoofd omdat ze de strijd tegen het kalifaat niet aankunnen, claimt No Respite. Dat cijfer illustreren de makers van de clip met een splatter van bloed en brokjes hersenen op een witte achtergrond.
‘De inhoud van de IS-clips is vreselijk gewelddadig en de shock value is hoog, maar ze zien er ook heel slick uit,’ zegt de Britse islamonderzoeker Gary Bunt, die is verbonden aan de University of Wales. Hij geeft vrijdag in Leiden een lezing over hoe Islamitische groepen gebruik maken van internet en social media. ‘De kwaliteit van het materiaal is natuurlijk veel beter dan de gruizige videoboodschappen van Bin Laden. Het is tegenwoordig natuurlijk betrekkelijk eenvoudig om aan een HD-camera te komen en iedereen met een laptop kan edit-software installeren en zelf gaan monteren. Maar het ziet er heel professioneel uit.
‘Ze tonen tussen de gruwelen door ook een paar religieuze citaten die hun ideeën lijken te ondersteunen.’ IS houdt dat heel kort, alsof het reclameslogans van een hippe start-up zijn. ‘Hun glossy magazines en clips verschijnen in steeds meer talen.’
Er wordt in de media veel aandacht besteed aan de manier waarop het kalifaat informatietechnologie gebruikt om hun boodschap te verspreiden. ‘Ze gebruiken tienduizenden Twitter accounts en channels tegelijkertijd. Dan zetten ze een propagandaclip heel kort online en halen die dan weer weg. Maar dat filmpje is dan al viral gegaan. En wordt ook opgepikt door traditionele media zoals televisie en radio. Daar rekent IS gewoon ook op. Dus het is niet zo dat de propaganda van IS alleen maar succesvol is door het gebruik van nieuwe technologie.’
De Britse tabloid Daily Mirror werkt bijvoorbeeld hard mee aan de verspreiding. Ze plaatsen de clips en spreken dan schande van de ‘zieke beelden’ die IS heeft gemaakt.
De Britse overheid probeert de stroom aan propaganda in te dammen. ‘In de UK worden per week iets van duizend aan IS gelinkte sites en social media-accounts uit de lucht gehaald’, vertelt Bunt. ‘Het is twijfelachtig of dat helpt, want het is net als Whac - A- Mole: een spel dat je in arcades in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië kunt vinden. Elke keer als een mol z’n kop boven de grond uitsteekt, en jij die vervolgens een dreun met een hamer geeft, piept er weer een mollensmoel uit een ander hol.’
De regering wil echter nog verder gaan. ‘Er ligt al een wet klaar, ook wel het Snoopers’ Charter genoemd, die chatdiensten zoals WhatsApp en iMessage verplicht de encryptie van hun programma’s vrij te geven aan inlichtingsdiensten. Dan kunnen deze diensten ook met alle chats mee te lezen en zo gaat het maar door.’
Maar het heeft als gevolg dat de vrijheid van mensen steeds meer wordt ingeperkt. ‘Terwijl radicalen hun activiteiten naar het dark web verplaatsen of nieuwe apps vinden om informatie uit te wisselen en propagandafilmpjes online te krijgen.’
Symposium ‘Jihad: between theory and practice’
Vrijdag 11 maart, 14.15 uur, lezing Gary Bunt om 16.15 uur
Gravensteen zaal 1.11,
Toegang gratis
Lees ook: De vrouwen van IS