Het dagblad Trouw heeft de afgelopen jaren een prachtige serie artikelen gepubliceerd over de enorme frisdrankproducenten- en supermarktlobby, die poogt het statiegeldsysteem af te schaffen. Het is altijd leuk om te lezen hoe de industrie de boel probeert te flessen. Maar vooral interessant is dat deze lobby een onderzoek bij de Wageningen Universiteit had gefinancierd, waaruit zou blijken dat het statiegeldsysteem duur en inefficiënt is.
Bij nader inzien blijkt die conclusie complete onzin te zijn. Twee weken geleden bestempelde de Commissie Wetenschappelijke Integriteit van de Wageningen Universiteit het bewuste onderzoek als ‘onvoldoende zorgvuldige wetenschapsbeoefening’. De conclusie dat de onderzoekers zich door de industrie een oor hebben laten aannaaien ligt voor de hand. Zeker ook omdat Wageningen, in de woorden van een hoogleraar bij mij op de gang, een ‘notoir slechte reputatie heeft waar het gaat om de onafhankelijkheid van de industrie’.
Het Wageningse onderzoek was een levenscyclusanalyse (LCA). Dat heb ik ook gedaan. En ook mijn LCA onderzoek werd toentertijd grotendeels betaald door het bedrijfsleven.
Maar mijn leven was een stuk interessanter geweest als mijn sponsor net zo kwaadaardig was als die frisdranklobby. De complete saga past niet in een column, maar een paar van de sappigere details zijn dat de lobby het bedrijf Burson Marsteller (BM) heeft ingehuurd om de Nederlandse publieke opinie te manipuleren. BM is kind aan huis bij grote multinationals zonder scrupules. Was het vroeger nog verantwoordelijk voor de tabaksindustrielobby, tegenwoordig houdt BM zich vooral bezig met het ondermijnen van duurzame energie, in opdracht van de kolenindustrie.
Voortvarend als ze is, heeft de lobby ook kleine bedrijven gechanteerd (als je het statiegeldsysteem steunt, kom je in Nederland niet meer aan de bak) en grote bedrijven omgekocht met, in de woorden van de lobby zelf, ‘compensatiegeld’. Het enige dat nog ontbreekt in het verhaal is een afgehakt paardenhoofd in het bed van de staatssecretaris. Zelfs kamerlid René Leegte (VVD) - die onder andere voorstelde het KNMI af te schaffen omdat hij geen zin had om over klimaatverandering na te denken - maakt zijn opwachting met de stelling dat plastic recycling überhaupt onzin is. Zijn oplossing: gewoon de hele handel in de fik te steken.
Niet geheel optimaal dus, zo’n LCA. Maar bij wie ligt de fout?
De Wageningse onderzoekers kan ik weinig kwalijk nemen. Er is nu eenmaal schandalig weinig publiek geld beschikbaar voor onderzoek, waardoor je vaak niet anders kan dan met het bedrijfsleven samenwerken. En uit ervaring kan ik zeggen dat iedere LCA-onderzoeker gegevens uit het bedrijfsleven met beide handen zou aannemen. Liever slechte data dan geen data. Ik kan me goed voorstellen dat iemand met zijn hoofd in de cijfers zit, en pas veel te laat doorheeft hoe zijn resultaten van de onzekerheidsmarges worden gestript, en vervolgens ingezet voor een politiek spelletje.
En ook die frisdranklobby doet gewoon haar werk. Bedrijven moeten winst maken voor hun aandeelhouders. Het is vervolgens aan de staat om ervoor te zorgen dat het publieke belang niet al te veel wordt geschaad.
Maar zoals Trouw uit de mond van Kamerlid Remco Dijkstra (VVD) optekende: ‘De lobby vanuit de milieubeweging is zo mogelijk nog sterker. Het is te makkelijk om nu alleen te zeggen: wat de [frisdranklobby] doet deugt niet.’
Dat is inderdaad te makkelijk. Een lobby is immers alleen succesvol bij gratie van politieke partijen die daar willens en wetens aan meewerken. Onmiddellijk bij het oud vuil dus, een politieke partij die uit deze episode durft te concluderen dat milieubewegingen te veel macht hebben. Hopelijk krijgen we nog wat statiegeld terug.
Benjamin Sprecher is promovendus bij het Centrum voor Milieuwetenschappen Leiden