Columns & opinie
Maak vrouwen weerbaarder
‘Vrouwen worden disproportioneel vaak getroffen door huiselijk geweld’, zegt Renée Römkens. En daarom moet Nederlandse genderneutrale aanpak veranderen.
Marleen van Wesel
woensdag 18 februari 2015
© Claudia Kamergorodski

‘De Istanbul Convention is het eerste mensenrechtenverdrag dat geweld tegen vrouwen als een mensenrechtenschending én een vorm van discriminatie bestempelt’, vertelt Renée Römkens, directeur van Atria, het kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis in Amsterdam. Op 4 maart houdt zij de Annie Romein-Verschoorlezing: over de conventie, en over het Nederlandse beleid, dat juist steeds genderneutraler lijkt te worden.

Die genderdimensie uit de Istanbul Convention is juist belangrijk, volgens Römkens. ‘Het brengt een hele serie verplichtingen met zich mee voor overheden, die verdergaan dan alleen de strafbaarstelling van geweld: ook preventie en bescherming van de slachtoffers. Dat zijn de drie P’s: prevention, protection and prosecution.’

Er is volgens de conventie namelijk een verband tussen geweld tegen vrouwen en andere kwesties in een samenleving. ‘Denk aan toegang tot economische zelfstandigheid of stereotypering in de beeldvorming. Wanneer je het probleem niet breder trekt dan alleen de strafbaarstelling van geweld, is het dweilen met de kraan open. De conventie pakt het probleem juist bij de wortel aan.’

In Nederland lijkt intussen een tegenovergestelde ontwikkeling aan de gang te zijn. ‘In Nederlandse beleidsstukken wordt gesproken over "geweld in afhankelijkheidsrelaties". De genderspecifieke dimensie wordt niet meer genoemd. Vroeger was dat anders.’

Römkens heeft wel een idee hoe dat komt. ‘Het beleid op dit terrein is erg aangestuurd vanuit de justitiële hoek. Wetten moeten nu eenmaal neutraal zijn.’ In de praktijk kom je die genderspecifieke benadering nog wel wat meer tegen. ‘Er zijn bijvoorbeeld veel opvanghuizen gericht op vrouwen. Maar de tendens is genderneutraal. Wanneer in een gezin geweld voorkomt, wordt de oorzaak gezocht in "het systeem" van dat gezin. Het verband met structuren die voorkomen in de samenleving, is naar de achtergrond verdwenen.’

Evenwel staat Nederland op het punt om, in navolging van zestien andere landen, het verdrag te ratificeren. Dat betekent dat de regering het verdrag officieel bekrachtigt en eraan deelneemt. ‘Afgaand op het ratificatievoorstel hoeft de Nederlandse tendens geen problemen op te leveren, maar er is zeker een potentieel spanningsveld. In de Nederlandse aanpak is er juist voor concrete preventiemaatregelen, zoals het weerbaarder maken van vrouwen, veel minder aandacht.’

Een mogelijk knelpunt voor de beleidsmakers dus, maar slachtoffers zijn gebaat bij de ratificatie. ‘De Istanbul Conventie is een belangrijk instrument om de overheid ter verantwoording te roepen. Burgers die vinden dat ze onvoldoende beschermd worden, kunnen ermee naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens stappen.’

Dat geldt niet alleen voor vrouwen trouwens. ‘Vrouwen worden disproportioneel vaak getroffen door huiselijk geweld, dus voor die meest kwetsbare groep zijn specifieke maatregelen nodig. Maar mannen kunnen ook slachtoffer worden en dat wordt in de conventie uitdrukkelijk benoemd.’

Annie Romein-Verschoorlezing door Renée Römkens

Academiegebouw, Groot Auditorium

Woensdag 4 maart, 19.30

Annie Romein-Verschoor

In aanloop naar Internationale Vrouwendag op 8 maart, organiseert het Leiden University Centre for the Arts in Society (LUCAS) van geesteswetenschappen vier dagen eerder de jaarlijkse Annie Romein-Verschoor Lezing. Schrijfster en historica Annie Romein-Verschoor (1895-1978) promoveerde in 1935 aan de Universiteit Leiden op de dissertatie Vrouwenspiegel, over Nederlandse romanschrijfsters na 1880. In 1970-1971 verschenen, in twee delen, haar memoires, over haar linkse engagement en haar inzet voor de vrouwenemancipatie.