Achtergrond
'Ik wilde me niet laten wegjagen'
Lilian Gonçalves-Ho Kang You (1946) is oud-voorzitter van Amnesty International en lid van de Raad van State. Maandag krijgt ze op de diesviering een eredoctoraat, vanwege haar inzet voor de mensenrechten.
Vincent Bongers
donderdag 5 februari 2015
Suriname is nu eigenlijk een quasi-dictatuur © VPRO/Merlijn Doomernik

‘Het was verschrikkelijk. Niemand had mij voorbereid op wat mij daar te wachten stond. Ik ging naar de Vereeniging van Vrouwelijke Studenten te Leiden om kennis te maken. Je moest precies weten hoe al die snauwende meisjes heetten. Maar ze waren allemaal blond en ik kon ze niet van elkaar onderscheiden. Waar was ik terechtgekomen? Het was een regelrechte ramp. Ik stond te huilen op de gang. Pas toen mij uitgelegd werd dat het allemaal niet zo serieus was, kon ik er de grap van in zien.

‘Uiteindelijk vond ik Leiden geweldig. Ik woonde op het Gerecht, nummer 8, precies tegenover het Gravensteen. Dat was een jongenshuis. Er woonde één vrouw beneden, zij was arts en had bedongen dat er één meisje in huis kwam. De jongens wisten niet hoe ze mij moesten feuten, maar ik dacht: “Jullie kunnen zeggen wat jullie willen. Ik wil deze kamer.” Ik werd het, en heb nog steeds contact met mijn huisgenoten.’

‘Natuurlijk was bij de studie rechten niet altijd alles even spannend. Want het recht in het leven is nu eenmaal interessanter dan het recht in boeken. Ik ging terug naar Suriname om het land te helpen opbouwen. Mijn echtgenoot Kenneth en ik begonnen een prachtige advocatenpraktijk. Het was een grote procespraktijk, maar we hielden ons ook bezig met ontwikkelingsprojecten. Ik verlang er nog naar terug.’

‘Na de coup van Desi Bouterse in 1980 werd duidelijk dat de militairen het niet nauw namen met de mensenrechten. Ze traden steeds gewelddadiger op. Een groep in de samenleving, waaronder vooral advocaten, nam het tegen de militairen op. De advocaten, waaronder mijn man, schreven brieven naar Bouterse waarin zij kritiek leverden op zijn bewind. En dat liep catas- trofaal af: in december 1982 werd hij met veertien anderen gevangen genomen, gemarteld en vermoord door de militairen.

‘Ik wilde me niet laten wegjagen uit mijn land, maar Kenneth was er niet meer. En Eddy Hoost, die net naast ons een advocatenkantoor was begonnen, was ook vermoord. Er was een sfeer van intimidatie die zeer zeker ook mijn kant op ging. Ik was alleen met mijn dochtertje en het werd me al snel duidelijk dat het niet verstandig was om in Suriname te blijven. We vertrokken in 1983 naar Nederland.

‘Ik ging elk jaar naar Suriname. Maar sinds de Amnestiewet werd aangenomen (die een eind maakte aan het in 2007 begonnen Decembermoordenproces, red.) ben ik er niet meer geweest. Ik ben het nog aan het verwerken. Ik was totaal geshockeerd toen Bouterse in 2010 president werd. Een coup overkomt je, daar heeft de bevolking niets mee van doen. Maar dat hij gekozen is, is heel pijnlijk. Formeel is Suriname een democratie, maar door verkiezingen is er geen eind gekomen aan wat eigenlijk een quasi-dictatuur is.

´Ik kan Suriname niet helpen, maar ik denk wel mee over hoe mensen in het land zelf kunnen komen tot herstel. Bij het afscheid van het eerste advocatenkantoor waar ik in Nederland werkte, kreeg ik een mooi cadeau: de oprichting van de Stichting Juridische Samenwerking Suriname Nederland. We leiden Surinaamse advocaten op. Die wilden we echt een hart onder de riem steken. Je kunt wel het systeem wegvagen, maar we blijven ons beroep uitoefenen.’