Columns & opinie
527: Verder dan menselijk
Je bent als mens je lichaam en je brein. Die hebben allebei hun beperkingen, maar die zijn te overwinnen. De Nijmeegse filosoof Pieter Lemmens waarschuwt voor te veel optimisme.
dinsdag 7 oktober 2014

U komt dinsdag samen met collega Laurens Landeweerd een Science Café geven over transhumanisme. Wat is dat?

‘Het idee is dat het met behulp van moderne bio-, nano- en informatietechnologie mogelijk wordt de menselijke conditie radicaal te overstijgen. Als de mensheid zelfs kan overgaan tot iets echt anders, dan heet het post-humanisme.’

Ik heb modern-technologische contactlenzen. Ben ik dan een transmens?

‘Nee. Er is veel discussie over wanneer u dat wel zou zijn. Het gaat dan bijvoorbeeld over vormen van intelligentie die de onze veruit overstijgen. Meestal wordt er sterk kwantitatief geredeneerd; kijken naar wat we hebben en dat dan een factor tien of duizend vermenigvuldigen. Iets echt nieuws heb ik nog niet ontdekt in de schrijfsels van transhumanisten. Echte transhumans bestaan nu in elk geval nog niet.’

Zijn er voorbeelden uit de fictie?

‘Er is veel sciencefiction. De verhalenbundel Accelarando van Charles Stross schetst een toekomst waarin mensen heel ver uit elkaar gemuteerd zijn. Sommigen wonen in sterren en anderen gaan na hun dood op in een collectief “borganisme”’.

En ietsje dichter bij de mainstream?

‘Het computerspel Deus Ex: Human Revolution schetst vrij intelligent – voor een computerspel, althans – een transhumane wereld.’

Wat vinden jullie van transhumanisme?

‘Transhumanisten zijn naïef over de rol die techniek speelt in de menselijke evolutie. Ze veronderstellen dat alles mogelijk is, maar we toch de liberale en autonome entiteiten blijven die we nu zijn. De geschiedenis laat juist zien dat de mens de techniek nauwelijks in de hand heeft. Al die waarden zouden zomaar kunnen verdwijnen.’

Hoezo? Omdat we opgaan in een hivemind, een gezamenlijk bewustzijn?

‘Ons bewustzijn is zoals het nu is omdat we het schrift geïnternaliseerd hebben; we zien dat niet eens meer als een technologie. De opkomst van het schrift in het oude Griekenland was heel traumatisch voor de orale elites van toen. De boekdrukkunst leidde tot de reformatie. Nu is er de digitale revolutie, en ook die zal zijn eigen invloed hebben. Je gaat anders denken door Google: in zekere zin zitten we al in een hivemind. Dat verandert wie we zijn, al weten we nog niet precies hoe. Technologieën gooien alles om. Die kant van de technologie, wat Heidegger het unheimliche noemt, zie je bij de transhumanisten helemaal niet terug.’ BB

Di 14 okt, 20.00

Scheltema, Marktsteeg 1

Toegang gratis