Columns & opinie
Mijnheer de Professor: Zelfplaag-hiaat
donderdag 10 april 2014

Vorige keer schreef ik over de ondergang van het mooiste, dienstbaarste beroep op de universiteit - de secretaresse. ‘Iedereen gelijk, niemand verantwoordelijk,’ heette mijn column. Maar, zo moet mij van het hart, zoveel meer is er verloren gegaan in het inteelt-intellectuelenreservaat dat we nog altijd ‘universiteit’ durven te noemen. Wat te denken van ‘waarheid’? Afgedankt, bovenop de stapel vieze woorden. Als je maar ‘een consistent verhaal’ hebt, dan zit je goed. Gewoon glashard volhouden.

Maar is dat nu juist niet een onmenselijke eis? Hoe kan een wetenschapper dertig, veertig jaar denken en schrijven, zonder dat hij zich gaat tegenspreken? Een totalitair idee. Iemand als mijn VU-collega Peter Nijkamp dacht daar een oplossing voor gevonden te hebben. In zijn beste jaar publiceerde hij drie artikelen per dag. Niet steeds iets nieuws hoor, nee, hij knutselde stukjes uit oude artikelen in nieuwe. Consistentie verzekerd. Er kan veel aan de VU, maar dit was toch ook weer niet helemaal de bedoeling.

De echte verrassing kwam van elders. De ivoren toren der ivoren torens, de Koninklijke Nederlandse Academie der Wetenschappen (KNAW) nam de overijverige academicus in bescherming. Zelfplagiaat ís helemaal geen plagiaat, verkondigde zij vorige week. O, maar dan is er dus geen probleem! Move on, people, nothing to see here. Lekker blijven copy-pasten uit de oude doos!

Het schijnt dat er bij de KNAW op kantoor, in een chic regentenpand in de Amsterdamse grachtengordel, twee aparte ingangen zijn: één voor het personeel, en één voor de ‘topwetenschappers’. Die kunnen via een corridor direct instappen in de dienstauto, om naar de compound van het NIAS in Wassenaar te worden gebracht. Of naar Schiphol - voor hun vlucht naar Harvard of Princeton. Elk contact met gewone burgers wordt vermeden. Wetenschap en werkelijkheid dienen strikt gescheiden te blijven.

Onze nationale Kongsi van Narcisten, Autisten en Wereldvreemden schreef het in een gewichtig ‘briefadvies’: zelfplagiaat bestaat niet, want je kunt niet van jezelf stelen. En verder is het aan de ‘peers’ binnen het vakgebied om te bepalen wat acceptabel is. (Maar dat flinterdunne adviesje moest natuurlijk wel worden uitgesmeerd over 9 pagina’s vol dure woorden.) Nounou, de bobo’s hebben zich er weer lekker makkelijk vanaf gemaakt! Het kwam natuurlijk niet in ze op om eens de waarheid te zeggen. Gewoon: sorry jongens, de onderwijs- en publicatiedruk is te groot. Iedereen schrijft maar wat, en niemand leest het. Kap maar met het verbaal composteren; het hoeft niet meer.

Maar nee, de KNAW hult zich in gewichtigdoenerij. Waarom nemen deze lieden zichzelf eigenlijk zo serieus? Wetenschappers denken dat hun coconnetje de wereld is en missen bijna per definitie zelfspot. Dat zelfplaag-hiaat, dáár zou eens een mooi briefadvies tegenaan gesmeten moeten worden.

D.M. Sanders is gastdocent, biologisch-dynamisch hobbytuinier en columnist. Contact? d.m.sanders@mail.com