Nieuws
Protest van prijswinnaars
Twee van de Nobelprijswinnaars van dit jaar gebruikten hun podium om te klagen over het wetenschapsbedrijf.
donderdag 12 december 2013

De winnaars waren al bekend, maar dinsdag mochten ze hun Nobelprijs daadwerkelijk op komen halen in Stockholm. In de aanloop naar de ceremonie kwamen twee van de verse Nobelprijswinnaars met harde kritiek over hoe wetenschap nu werkt.

Natuurkundige Peter Higgs, van het naar hem vernoemde deeltje, mopperde in The Guardian dat wetenschappers te zeer afgerekend worden op hun productie. ‘Het is moeilijk voor te stellen dat ik anno nu de rust zou hebben om te doen wat ik deed in 1964’, blikt de fysicus terug. ‘Om de zoveel tijd kwam er een boodschap langs, waarin iedereen op de faculteit verzocht werd zijn recente publicaties op te noemen. Ik vulde dan “geen” in. In het huidige onderzoeksklimaat zou ik geen baan krijgen, zo simpel is het.’ Sterker nog: ook in zijn tijd was het een probleem, maar Higgs werd al sinds 1980 als potentieel Nobelprijswinnaar beschouwd, dus stuurde de Universiteit van Edinburgh hem toch maar niet weg.

Een paar dagen later liet dezelfde krant celbioloog Randy Schekman aan het woord. Hij kondigde aan dat zijn lab geen artikelen meer op zou sturen naar de topbladen Nature, Science en Cell. Ook riep hij andere wetenschappers op om hem te volgen in die boycot. Hij klaagde over ‘luxebladen’ die kunstmatig het aantal gepubliceerde artikelen laag houden, en vergeleek de druk om in die tijdschriften te staan met de bonuscultuur in het bankwezen. Ook kiezen de redacteuren van die bladen te vaak voor ‘sexy’ onderwerpen, in plaats van voor gedegen wetenschap. In plaats daarvan zouden wetenschappers moeten publiceren in online Open Access-tijdschriften.

Bij het betoog van Schekman passen een paar kanttekeningen. Waarom noemt hij deze drie bladen en niet, bijvoorbeeld, het toch ook best belangrijke PNAS? Het feit dat hij daar ooit hoofdredacteur van is geweest, speelt wellicht mee. Is hij dat nu niet meer? Nee, hij is nu hoofdredacteur van een online Open Access-tijdschrift, eLife.

Schekman won zijn Nobelprijs voor onderzoek naar het transport van stofjes in cellen, iets waarover hij al sinds 1980 publiceert. Dat deed hij vooral in Cell, maar ook in Science en Nature. In totaal heeft hij maar liefst 46 keer in deze bladen gestaan - dit jaar nog een keer in Science. Het lijkt wel alsof je eerst een Nobelprijs moet hebben voordat je zo’n boycot aandurft. Zijn postdocs en promovendi moeten straks op zoek naar banen en beurzen, in een klimaat waar toppublicaties zwaar meewegen. Het valt te betwijfelen of zij – en de wetenschappers aan andere universiteiten waar zijn lab mee samenwerkt - wel volledig achter deze beslissing staan.

In zijn opiniestuk geeft Schekman toe dat hij zelf de vruchten heeft geplukt van het gebroken systeem. ‘Maar niet langer. Net zoals Wall Street moet losbreken van de bonuscultuur die goed is voor het individu, maar slecht voor het financiële systeem, zo moet ook de wetenschap de tirannie van de luxe-tijdschriften verdrijven.’