Met een mesje schraapt Jantine van der Plas een klein beetje poeder van een blauwe pil. De preventiewerkster van Brijder Verslavingszorg druppelt er voorzichtig een beetje formaldehyde en zoutzuur bij; het poeder kleurt de vloeistof zwart. ‘Dat betekent dat er MDMA in zit, de werkzame stof in xtc’, legt ze uit. ‘Verder weet je dan nog niks. Zit er veel MDMA in of weinig? Zit er ook nog iets anders in? Daarvoor moeten we hem doorsturen naar het lab.’
Zorgvuldig bepaalt Van der Plas logo, diameter, dikte en andere eigenschappen van de pil. Zo kan hij vergeleken worden met de ruwweg 20.000 varianten die al in de databank staan. ‘Als hij overeenkomt op alle kenmerken, is het ook vrijwel zeker dezelfde pil.’ Dat scheelt een labtest, en dat scheelt weer gemiddeld 75 euro.
De testservice Leiden onderzoekt – in elk geval voorlopig – alle harddrugs, nieuwe psycho-actieve stoffen en dus niet alleen pillen.
Elke donderdagmiddag trekt de Brijder in bij jongereninformatiecentrum ExposeYour, tegenover de Jumbo. Iedereen die aan de voorwaarden voldoet, kan daar gratis, anoniem, en zonder risico om te worden opgepakt wekelijks één monster laten testen.
Ook journalisten zullen je niet zomaar aanspreken: Mare wordt daadkrachtig bij de bezoekers uit de buurt gehouden. ‘Anders staat mijn baan op het spel’, zegt Van der Plas: ‘Privacy staat hoog in het vaandel bij ons.’ Een week later kan je bellen voor de uitslag. ‘Je krijgt niets zwart op wit. We willen iedere vorm van "reclame maken" met onze testuitslagen voorkomen.’
Als het lab een levensgevaarlijke stof vindt, krijgt de consument dat ook te horen. ‘Daarnaast starten we dan een zogeheten regionale Red Alert, en gaan we gericht flyeren. Landelijke waarschuwingen, zoals op dit moment de hooggedoseerde xtc en vervuiling met PMMA, komen van het Trimbos-instituut.’
De drugstests worden gesubsidieerd zodat de overheid in de smiezen kan houden wat er zoal op de markt is. ‘De voornaamste functie waarom de verslavingszorg deze service levert, is het regionaal kunnen voorlichten’, aldus Van der Plas. ‘Geen preek, want dan komen de consumenten niet meer, maar ik benadruk wel dat drugsgebruik nooit zonder risico is. Ik geef wel zogenoemde harm-reduction adviezen. Bijvoorbeeld: drink genoeg vocht maar niet ineens liters, en besef dat er extra risico’s zijn bij combinatiegebruik.’
Of de tests wel eens echt rare dingen vinden? ‘We zien allerlei vervuilingen, waaronder op dit moment de gevaarlijke PMMA bij de xtc-tabletten. Maar ook levamisol, een ontwormingsmiddel voor schapen, als versnijdingmiddel bij cocaïne. Er komen ook steeds weer nieuwe psychoactieve stoffen op de markt, waar we zicht op willen hebben.'
Druk is het niet: in de twee uur dat Mare over de vloer is, komen er twee bezoekers langs. Normaal zijn het er eerder zeven tot tien mensen op een middag, vertelt Van der Plas. ‘Zeker als er publiciteit is over drugsdoden, zoals dit jaar, neemt de vraag toe. Vaste klanten? Ja, die heb ik wel. Een gedeelte daarvan meldt zich bij mij aan voor verslavingszorg, als ze merken dat ze het gebruik niet meer in de hand hebben.’