‘Ik snap er niks van dat mensen het niet snappen!’ zegt cartoonist Bas van der Schot na uitgelachen te zijn. Uit onderzoek blijkt namelijk dat slechts een minderheid van de lezers zijn tekeningen begrijpen. Van der Schot is niet alleen uw vaste Mare-tekenaar op pagina 4, hij publiceert ook in de Volkskrant, Vrij Nederland en het Franse magazine Courrier International. Ook The New York Times mag hij op zijn palmares schrijven. 

Denk nu niet dat uw favoriete universiteitsblad en consorten een prutser publiceren. Het onbegrip waar sommige van Van der Schots gags op stuitten, kwam niet uit lezersbrieven naar voren. Nee, de Leidse politicologen Joop van Holsteyn en Louise Cupido legden een elftal politieke tekeningen voor het EenVandaag Opiniepanel. Zo’n 25 duizend deelnemers beantwoorden de enquête.

De cartoons van Joep Bertrams (Groene Amsterdammer, Het Parool) en uw huiscartoonist waren telkens vergezeld van een meerkeuzevraag die hengelde naar wat de lezer dacht dat de bedoeling van de tekenaar was. Zo stonden bij de tekening van Angela Merkel en Mark Rutte de mogelijkheden: A. Rutte probeert naar zijn kiezers een eurokritische houding uit te stralen, B. Merkel ziet Rutte als een lastig klein kind, C. Merkel duwt het Europees beleid door de strot van Rutte, D. Rutte weigert om Merkel meer macht in Europa te geven.

Wat zou u invullen? Antwoord C, toch? Nou… nee. Dat was niet wat Van der Schot bedoelde. Maar wel wat 64 procent van de respondenten dacht. U bent dus niet alleen. Slechts 17 procent zat op één lijn met de tekenaar.

‘Blijkbaar nemen lezers het heel letterlijk’, vermoedt Van der Schot. ‘Je hoort vaak dat wij in een beeldcultuur leven. Maar dat betekent niet dat we vaardig zijn in het interpreteren van beelden. Nee, in Nederland heerst toch meer een talige cultuur. Kijk maar naar het succes van Fokke en Sukke. Ik vind het ook ontzettend grappig, maar het zijn toch taalgrappen met een tekening erbij.’

Gaat hij naar aanleiding van de onderzoeksuitslagen nu anders tekenen. ‘Ach nee. Ik heb wel gebeld met één van de onderzoekers. Of zij vonden nu dat ik anders moest gaan tekenen. Toen zei hij heel duidelijk: “Nee!”’

Zijn werk was overigens niet altijd een bron van misverstanden. Bij de tekening van de leeuw op sloffen, raadde 76 procent van de vrageninvullers wat de auteursintentie was.

Namelijk: ‘Als een held op sloffen loopt Nederland achter Duitsland aan in Europa.’ Slechts drie procent sloeg de bal finaal mis met het antwoord: ‘Nederland is een groot voetballand, maar stelt verder weinig voor in Europa.’

Krijgt hij veel reacties op zijn tekeningen? ‘Zelden, we zijn geen cabaretiers die meteen respons ontvangen. In dat opzicht is dit onderzoek wel eens interessant voor mij.’ Veel negatieve reacties ontvangt hij niet. ‘En als ik die krijg, komen ze van christenen. Religie blijft een moeilijk onderwerp.’

De onderzoekers wijzen in de toelichting op het onderzoek op de rol van de politiek tekenaar. ‘Zij nemen positie in, oordelen en veroordelen, zijn niet zelden moralistisch en politiek betrokken. Politiek tekenaars zijn columnisten. Op eigen, tekenende wijze leveren zij hun bijdrage aan de meningsvorming en publiek debat.’

Het valt de wetenschappers dan ook op dat over de invloed van die tekeningen op dat debat relatief weinig bekend is. Deze peiling vormt een aanzet voor verdere verdieping.

Wat die invloed betreft, is het niet opmerkelijk dat Van der Schot en zijn vakgenoten voronamelijk linkse jongens zijn? ‘Ja, goede vraag. In Amerika heb je een paar prima rechtse tekenaars maar in Nederland ontbreken ze.’

Met de bovenste tekening Van der Schot toch echt: Het komt niet meer goed met het kabinet (Antwoord A)