Dat schrijft wetenschapskoepel Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) in een rapport dat vorige week verscheen.

Ook zet het topsectorenbeleid van de overheid fundamenteel onderzoek onder druk.

Het kabinet wil dat universiteiten niet allemaal hetzelfde gaan doen en zich richten op waar ze al goed in zijn en deze expertise verder uitbouwen. Dit voornemen is ook opgenomen in de prestatieafspraken die met het ministerie van onderwijs zijn gemaakt.

De Akademie had van voormalig staatssecretaris voor het hoger onderwijs, Halbe Zijlstra, opdracht gekregen om te onderzoeken of door een al te krachtige profilering van

de universiteiten ‘witte vlekken’ ontstaan; dat wil zeggen dat bepaalde voor Nederland en de wereld belangrijke gebieden buiten de boot vallen.

Ook het topsectorenbeleid, de samenwerkingsverbanden tussen universiteiten en bedrijven zijn door de KNAW onder de loep genomen.

In het rapport staat dat het nog te vroeg is om witte vlekken aan te wijzen. Er zijn wel tendensen aan te wijzen ‘die vrij snel’ tot deze gevreesde vlekken kunnen leiden.

De moderne talen zijn het voornaamste slachtoffer. Om redenen van efficiency sluiten op veel plaatsen opleidingen met een te gering aantal studenten.

Ook gaan specifieke bachelors op in brede bachelors. ‘Daarmee komen ook de universitaire lerarenopleidingen in deze gebieden onder druk te staan’, waarschuwt de KNAW. ‘Zonder afstemming op stelselniveau kunnen de beslissingen van individuele universiteiten al snel leiden tot het geheel verdwijnen van specifieke (kleine) vakgebieden.’ Kort gezegd: Het redden van de talen kun je niet aan universiteiten overlaten.

De overheid moet een plan bedenken waarin een duidelijke visie komt te staan op wat er wel en niet behouden dient te worden. Gebaseerd op deze notitie worden dan ‘afspraken over taakverdeling en concentratie’ gemaakt.

Ook van het topsectorenbeleid wordt de Akademie niet vrolijk. Onderzoek dat niet past binnen de topsectoren krijgt geen kans en ziet de ruimte daarbuiten slinken. ‘De budgettaire ruimte voor vrij en ongebonden fundamenteel onderzoek buiten de topsectoren wordt ruwweg gehalveerd. Er is sprake van een ‘verdringingseffect.’ Het blijft noodzakelijk te investeren in de volle breedte van het wetenschap, vindt de Akademie.