Wat zijn dat? ‘Ik wil graag weten hoe wetenschap werkt. Als model daarvoor gebruik ik de databank Web of Knowledge, waarin miljoenen publicaties zitten. Vanwege de manier waarop die is opgebouwd, is het mogelijk om allerlei interessante verbanden te vinden.’

Verbanden tussen wetenschappers? ‘Bijvoorbeeld; zo krijg je een beeld van wetenschappers die niet op dezelfde afdeling werken, maar wel heel veel samen doen. Of van de verbanden tussen publicaties, of tussen tijdschriften.’

Maar een wetenschapper weet zelf toch al welke collega’s ze citeert, en in welke bladen het relevante nieuws staat? ‘Dat kan inderdaad zo zijn voor een individuele wetenschapper, maar dat geldt alleen voor het gedeelte van het netwerk dat het dichtste bij hem of haar in de buurt zit. Een wetenschapper verliest al snel uit het oog wie het werk citeert van de wetenschappers die hem citeren. Een wetenschapper weet ook niet wat zijn of haar citatiescore betekent als hij het niet kan vergelijken met andere wetenschappers die hetzelfde soort werk doen.’

Hoe leert je dat dan iets over hoe wetenschap werkt? ‘Het analyseren van citatienetwerken maakt het mogelijk om onderzoekslijnen te identificeren en te volgen. Zo kan je je begrip van de groei en ondergang van onderzoeksvelden onderzoeken, inclusief verschijnselen als paradigmaverschuivingen in een vakgebied, of opkomende onderzoeksthema’s.’

Stel, ik ben de nieuwe rector magnificus. Heb ik dan iets aan dit soort werk? ‘Dat denk ik wel: we werken best vaak samen met bestuurders. Het kan voor hen erg nuttig zijn om een algemeen beeld te hebben van hoe de netwerken van hun onderzoekers eruit zien. Er kan bijvoorbeeld een groot verschil bestaan tussen de manier waarop wetenschappers samenwerken in hun dagelijks werk en hoe ze ingedeeld zijn binnen de organisatie. Als je een afdeling hebt waarin niemand met zijn directe collega’s samenwerkt, kun je je afvragen of het wel slim is om het instituut in die vorm te organiseren.’

Zijn wetenschappers meer gaan samenwerken, de afgelopen jaren? ‘Ja, heel duidelijk. Ze werken meer samen met de mensen uit hun eigen vakgebied, en ze werken meer interdisciplinair.’

Maar ze worden solo beoordeeld op hun prestaties. Ook wetenschapsprijzen gaan naar mensen, en niet naar teams.

‘Dat zou moeten veranderen. Zelfs de beste wetenschapper kan niet werken zonder een team. Sowieso moeten wetenschappers niet worden beoordeeld op één enkele indicator, zoals hun citatiescore of h-index. Om een beter beeld te krijgen – dat uiteraard nooit perfect zal zijn – moet je naar meerdere cijfers kijken, die de productie, citaties en samenwerking in kaart brengen.’

Web of Knowledge is geweldig voor sommige vakgebieden, maar er zijn hele takken van wetenschap die je daar nauwelijks in terugvindt. Weet je nou iets over hoe wetenschap werkt, of over hoe bepaalde disciplines die publiceren in de bladen uit die databank werken? ‘Publicaties geven een belangrijke informatie van welk onderzoek belangrijk is, waar het wordt uitgevoerd en door wie. Daarom zijn dit soort databases een fantastische platform om te onderzoeken hoe kennis zich verspreidt. Maar inderdaad, het is maar één onderdeel van de wetenschap, en andere onderzoekers analyseren weer andere maten van wetenschappelijke output.’ BB