Achtergrond
En dan ligt opeens 'het gedrocht' op de mat
De politiek ziet het al lang niet meer zitten. Universiteiten balen er van. Maar de boete die ‘het gedrocht’ wordt genoemd, is er nu dan toch. In Leiden lag er bij zo’n 2600 studenten een machtigingsformulier van de universiteit op de mat met een afwijkend bedrag. In plaats van 1771 euro betalen zij 4834 euro collegegeld.In augustus was er nog even hoop voor langstudeerders toen de campagnekoorts voor een bizarre draai zorgde bij het CDA. Lijsttrekker Sybrand van Haersma Buma keerde zich ineens tegen de maatregel - terwijl het plan oorspronkelijk uit de koker van zijn partij kwam.
Vincent Bongers en Marleen van Wesel
woensdag 5 september 2012

Coalitiepartner VVD had liever een sociaal leenstelsel gezien en de staatssecretaris voor het Hoger Onderwijs, Halbe Zijlstra, verbaasde zich over de wispelturigheid van het CDA. Zijn eigen lijsttrekker, Mark Rutte, liet ook weten wel af te willen van de boete.In de Tweede Kamer was de steun voor de boete weggevallen. Het leek ineens alsof er ruimte was om tot een oplossing te komen. Het bleek echter om een goedkope verkiezingsstunt te gaan. Het terugdraaien van de maatregel zorgde voor een gat van 370 miljoen euro op de begroting van Zijlstra. Dat moest wel worden gedicht, vond de staatssecretaris. Het enthousiasme om het gedrocht om zeep te helpen werd als snel een stuk minder groot. Het lukte zelfs niet om genoeg dekking te vinden om de boete een jaar uit te stellen. Zijlstra hield dan ook voet bij stuk.De studenten die nu moeten betalen hebben niets aan de verkiezingsretoriek van de Kamerleden en lijsttrekkers gehad. Ook rector magnificus Paul van der Heijden is niet blij met de gang van zaken. Het commissiedebat in de Tweede Kamer onlangs over de langstudeerboete noemde hij tijdens de meest recente universiteitsraad een ‘soap-opera’. Ook de staatssecretaris zelf noemde het debat tijdens de opening van het academische jaar in Utrecht het een ‘beschamende vertoning.’De wet is dus in werking en moet worden uitgevoerd. ‘We zijn gekort als instelling en hebben dus geen keuze anders dan het innen van het hoger collegegeld’, zei Van der Heijden. ‘En dat doen we dus ook. We moeten het maar doen met wat we hebben.’Het is volgens de rector ‘buitengewoon gecompliceerd’ geweest om het allemaal goed te regelen. ‘De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) in Groningen kon ons niet precies vertellen welke deeltijders er nu wel of niet onder de regeling vallen. Dat moest worden uitgezocht. We moeten het ondersteunend personeel inkrimpen van de politiek maar ook van de raad terwijl er steeds meer beleid bij ons wordt neergelegd en niet in Den Haag. Tel uit je winst. Als je boetes moet innen van de overheid dan heb je wel personeel nodig om al die administratie te doen.’De rector verwachtte ook niet dat een nieuw kabinet de maatregel terug gaat draaien. ‘Het leek wel even het belangrijkste onderwerp in Nederland, maar ik geef u op een briefje dat er tijdens de kabinetsformatie andere dingen van groter belang zijn. De kans dat de regering een al ingevoerde wet weer terugdraait, is vrij klein. Het is ook ingewikkeld om de maatregel weer af te schaffen. Maar je weet maar nooit.’

‘Ik ga de boete aanvechten’

‘Ik vind het raar dat studenten die in een onfortuinlijke situatie zijn geraakt, als halve criminelen worden behandeld’, zegt Lisette Heijma (30) die publiek international recht studeert en moet betalen. ‘Te lang over een studie doen, vind ik geen overtreding.’Heijma is inmiddels tiendejaars. Na het behalen van de bachelor ging het in de master mis. ‘Anderhalf jaar lang heb ik met veel succes tentamens gehaald en papers geschreven.Toen kwam de klad er in. ‘Sinds 2008 werk ik fulltime bij de LOI. Ik heb daar voor gekozen omdat mijn vader met pensioen ging en er te weinig geld was om ons te onderhouden. Dus toen ben ik maar brood gaan winnen. Ik dacht: dat doe ik er wel even bij en de studie dat gaat er wel bij. Dat viel even tegen.’De afgelopen vier jaar hikte Heijma tegen het schrijven van de scriptie aan. ‘Ik ben wel duizend keer begonnen. Ik heb ook telkens weer braaf mijn collegegeld betaald. Ik dacht dan blijven de reeds behaalde cijfers van mijn master staan, maar dat is dus niet zo. Dat betekent dat ik alles opnieuw moet doen. Ik ga nog wel een brief schrijven, kijken of ik nog vrijstellingen kan krijgen.’De studieadviseur zei tegen haar dat ze zich  beter niet had kunnen inschrijven. ‘Dan hadden ze nog wel een zaak voor me kunnen maken. Ik heb steeds geld naar de universiteit gedragen en niet gestudeerd. Dat geeft mij natuurlijk geen extra privileges maar ik vind het ook raar dat iemand die niet betaalt daar voordeel van heeft.‘Ik wil de boete gaan aanvechten. Ik heb genoeg bijdrage geleverd aan de samenleving door belasting te betalen. Ik wil dat op mijn eigen houtje gaan doen met een bezwaarschrift bij DUO. En als dat niet wordt geaccepteerd ga ik in beroep. Ik ben geschoold als jurist. Het wordt dus een goede training. Ik raad ook iedereen om bezwaar te maken. Overstelp ze ermee.’

‘Ik heb geld opzij gezet’

‘Ik ben vierdejaars geschiedenis’, zegt Thomas Kamerling (22). En hoop dit jaar mijn bachelor af te ronden. Het punt is dat ik heb eerst nog een jaar scheikunde heb gedaan. Ik krijg dus de boete.’Lui is Kamerling niet geweest: ‘Ik heb mijn best gedaan, ben niet door veel feesten achterop geraakt. Ik doe wel veel naast de studie, zoals sport: schieten, duiken en hockey. Vorig jaar ben ik ook een koeriersbedrijf begonnen. Dat kost veel tijd. Ik heb er wel veel van geleerd, maar het heeft er ook voor gezorgd dat ik wat minder punten heb gehaald.’Hij vindt het vooral onrechtvaardig dat het een boete met terugwerkende kracht is. ‘Als ik dat had geweten, had ik andere keuzes gemaakt, dan was ik al in februari met scheikunde gestopt. Ik denk dat ik dan ook minder was gaan sporten.‘Ik snap wel dat je een sluitende begroting moet hebben en dat langstudeerders teveel geld kosten. Het is fair dat ze in tijden van bezuinigingen wat extra betalen, maar dit is een te hoog bedrag. Ik ken ook wel studenten die tien jaar niks uitvoerden. Dat is natuurlijk ook niet goed. Een trapsgewijs systeem vind ik eerlijker. Het eerste langstudeerjaar betaal je een niet al te hoog bedrag. Als je nog een jaar vertraging oploopt, betaal je meer.’Hij zegt de boete te kunnen betalen. ‘Ik heb er geld voor opzij gezet. Al zou het fijn zijn als mijn ouders wat willen bijdragen. Maar ik verwacht dat niet van ze. Ik heb langgestudeerd, niet zij. Mijn winst en spaargeld gaat er nu wel aan.’