Nieuws
En? wat nu?
Schaft dit demissionair kabinet naast de langstudeerboete ook de stufi af? Een prognose van Zijlstra’s speerpunten.
woensdag 25 april 2012

Wie de hervormingen van staatssecretaris Halbe Zijlstra geen warm hart toedraagt, heeft afgelopen dagen vast lopen toosten en highfiven. Maar die feestvreugde is misschien wat al te voorbarig.

'Dit weekend las ik in allerlei kranten dat er nu een boel niet uitgevoerd kan worden. Dat kun je helemaal niet zeker zeggen', zegt Joop van Holsteyn, hoogleraar politicologie. 'Het is gebruikelijk dat een demissionair kabinet terughoudend is met stevige ingrepen. Maar dat is meer een conventie dan een formele regel. Als er voldoende zetels zijn voor een bepaald voorstel, dan wordt daarmee ingestemd. Voor nieuwe controversiële dingen wordt gewacht op het mandaat van de kiezer. Maar voor oude controversiële zaken gaat dat niet op.'

Deze week wordt een lijst van controversiële onderwerpen samengesteld door Eerste en Tweede Kamer. Daarbij wordt traditioneel ook rekening gehouden met de wensen van de minderheid. Wat betreft onderwijs, is op dit moment alleen waarschijnlijk dat het speciaal onderwijs zal worden ontzien.

Exit Kabinet Rutte betekent dus niet einde oefening Zijlstra. 'Alles gaat gewoon door tenzij de Kamer onderwerpen controversieel verklaart', aldus een woordvoerder van het ministerie van Onderwijs. Nu lijkt de regeringsval vooral voor lichte agendawijzigingen te zorgen. Zo stond het sociaal leenstelsel - waarbij de stufi in de masterfase vervangen wordt door een lening - geagendeerd voor afgelopen maandag. Dat is nu verschoven naar een nog onbekende datum. GroenLinks-Kamerlid Jesse Klaver twitterde zaterdag al dat het sociaal leenstelsel controversieel zou moeten worden verklaard.

De Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) zag Ruttes gang naar de majesteit met de nodige vreugde. De vakbond spande samen met andere studentenbelangenverenigingen een zaak tegen de Nederlandse Staat aan om de langstudeerboete onrechtmatig te laten verklaren. Vakbondsvoorzitter Pascal ten Have: 'De kans dat we gaan winnen acht ik nu een stuk groter. Ik verwacht sowieso dat partijen een hele stelselwijziging voor het hoger onderwijs zullen opnemen in hun verkiezingsprogramma.' Een stemadvies voor de student wil ten Have nog niet geven aan de student. 'Dat is echt afwachten waar de partijen mee komen. Het CDA had in zijn verkiezingsprogramma ook geschreven dat ze de basisbeurs wilden behouden. Dat voornemen heeft niet lang stand gehouden.'

Advocaat en Leids rechtenhoogleraar Tom Barkhuysen die de zaak zal bepleiten verklaart: 'Vooralsnog verandert er niets voor ons. De wet is immers al aangenomen in de Eerste Kamer. We richten ons nu op de voorbereiding van de rechtszaak op 21 mei.'

RTL Nieuws publiceerde een lijst met hoofdpunten waarover al een akkoord was bereikt in het Catshuis. Onder het kopje onderwijs springen twee zaken in het oog: de omzetting van de bachelorbasisbeurs naar een sociaal leenstelsel en - nog opmerkelijker - de afschaffing van de langstudeerdersboete.

Stel dat LSVb bakzeil haalt bij de rechter, dan treedt de langstudeerboete per 1 september 2012 in werking. Wie dan langer dan drie jaar over zijn bachelor doet of langer dan een jaar over zijn master, betaalt 3063 euro bovenop het wettelijke collegegeld. Maar gezien het hoofdpuntenlijstje is het aannemelijk dat de boete altijd maar tijdelijk was bedoeld, allicht om de prestatiebeursstudenten sneller te laten afstuderen.

Dat de basisbeurs sowieso verdwijnt, ligt in de lijn der verwachtingen. Niet alleen de CDA, VVD en de PVV staan hierachter. De PvdA pleitte al onder Balkenende voor de invoering van een sociaal leenstelsel. Van de grotere partijen is alleen de SP voor het behoud van studiefinanciering. Uit een recente meting van het ministerie van Onderwijs bleek overigens dat slechts 27 procent van de universiteitsstudenten bekend waren met de invoering van het leenstelsel in de masterfase.

Meer onduidelijkheid is er over de toekomst van het vouchersysteem voor de deeltijdstudies. De deeltijders werden onevenredig hard geraakt door de langstudeerboete omdat er geen uitzondering voor hen werd gemaakt.

In de Eerste Kamer zorgde dat voor een motie die de ongelijkheid tussen deel- en voltijders moest wegwerken. Vorige week dinsdag heeft Zijlstra de onderwijscommissie van de Senaat uitgelegd dat deze benadeelde groep aanspraak kan maken op gelden uit het profileringfonds, een pot geld voor studenten die vertraging hebben opgelopen door bijzondere omstandigheden. Een tijdelijke oplossing, want Zijlstra wou een soort studiebonnen invoeren voor deeltijders.Knelpuntberoepen zoals leerkracht of verpleegkundige zouden die bonnen dan voordeliger kunnen krijgen dan deeltijders die voor minder arbeidsmarktfähige opleidingen opteren. Deze zogeheten leerrechten zouden pas in 2017 worden ingevoerd. Het is maar de vraag of dat dan nog aan de orde is. Daarbij dient opgemerkt dat Balkenende al sprak over leerrechten voor het gehele onderwijs.Tot slot zijn daar de prestatieafspraken waarbij de universiteiten kans maken op extra geld als ze tegemoet komen aan bepaalde criteria, zoals studiesucces of aantal contacturen. Hoewel dit door verschillende juristen ongrondwettelijk is genoemd wil zowel Zijlstra als de Vereniging van Universiteiten er verder mee aan de slag. In het Catshuisplan stond dat deze beloningen geschrapt zouden worden. De vraag is nu of dit ook gebeuren zal. Arie Slob, ChristenUnieleider vroeg daar dinsdag tijdens het crisisdebat helderheid over van VVD’er Stef Blok. Deze bleef echter uit.‘Ik ga ervan uit dat de prestatieafspraken nog steeds zullen blijven staan en voor 1 mei naar de staatssecretaris zullen worden gestuurd’, zei rector Paul van der Heijden maandag tijdens de universiteitsvergadering. De student met studievertraging zal zich dus voorlopig niet onder de langstudeerboete weten uit te komen. En wie nu zestien is, zal waarschijnlijk nooit een klassieke beurs ontvangen. Tenzij de SP almachtig wordt. Het woord is nu weer aan u.