Professor Wil Roebroeks, waar gaat het artikel over?
‘Oker is een verzamelnaam voor rode kleurstof die gemaakt is van aardpigmenten. In het artikel zelf hebben we het vooral over een vloeistof met hematiet of ijzeroxide, omdat we niet weten of het ook echt als kleurstof werd gebruikt.’
Ik lees hier dat die vondst al bijna dertig jaar geleden is gedaan? ‘Charlie Arps van Naturalis deed dat, bij een groeve in Maastricht. Hij heeft het al een hele tijd geleden beschreven, toen met slechts één methode. Hij is inmiddels met pensioen, maar we hebben hem er weer bijgehaald. De laatste jaren is oker een belangrijke rol gaan spelen in de archeologie van de oudste moderne mensen, in Zuid-Afrika. Daar is toen veel ophef over gemaakt, en er zijn allerlei interpretaties gedaan over symbolisch denken enzovoort. Wij hadden dat al dertig jaar op de plank liggen, maar het was nooit opgepikt door de gemeenschap.’
Dus een kwart miljoen jaar geleden werden zulke papjes zowel in Afrika als Maastricht gebruikt. Betekent dat dat het gebruik op verschillende plaatsen is ontstaan, of dat het veel verder teruggaat? ‘Ik denk zelf dat het iets is van veel langer geleden. In Maastricht hebben we geluk gehad dat de grond daar heel licht is, en dat die kleurstof daar niet van nature al voorkomt. Je zag de rode vlekken zitten. We hopen dat andere archeologen met deze resultaten voor ogen anders kijken, en beter opletten nu ze weten hoe zo’n vondst eruit ziet en hoe fragiel hij kan zijn.’
Wat deden Neanderthalers met dat spul? ‘Dat weten we niet. Sommige archeologen interpreteren die Afrikaanse okervondsten als symbolisch gebruik of bewijs van abstracte gedachten. Anderen, waaronder ikzelf, geloven daar niet zo in. We weten uit de etnografie dat oker ook gebruikt kan worden voor het looien van leer, het houdbaar maken van eten of het wegjagen van insecten. Als je niet kan kiezen waar iets voor werd gebruikt, moet je dat niet doen. De eerste vondsten waarbij echt duidelijk is dat er iets symbolisch met kleurstof gebeurt, echte beschilderingen, zijn veel recenter dan deze vondst.’ BB