Columns & opinie
Frutti: Fietsen langs vroeger
Dirk-Jan Zom
woensdag 21 september 2011
© Taco van der Eb

‘Oh, even bukken.’ Door het water van de Leidse singel gaat het onder een brug door. Een zonnetje schijnt, aan de kade een stuk verderop ligt een zeilbootje. Het is een mooie lentedag, maar mevrouw Vinkenstein (93) zit binnen op een hometrainer. Voor haar staat een breedbeeldtelevisie met daarop Leidse beelden en geluiden vanaf het water. Terwijl ze rustig doortrapt, passeert ze de zeilboot.

Verpleeghuis Overrhyn heeft twee van zulke hometrainers staan. Naast waterfietsen kunnen de bewoners ook door het centrum van Leiden fietsen. De elf mogelijke routes gaan door bijna het gehele centrum: langs de Witte Singel, over het Rapenburg of de Hooigracht. Met een blauwe en een gele knop kun je soms kiezen: ga je links of rechts?

Sinds augustus staan de schermen er. Mevrouw Vinkenstein: ‘Zo is het leuker. Dan zie je nog eens wat. Ik ben geboren in Leiden, maar woon nu in Leiderdorp. Je kunt weer dingen van vroeger herinneren, dat is het.’

Een medebewoonster bewondert al trappend het resultaat: ‘Erg leuk. Je start altijd bij de Morspoort. Ik probeer altijd weer anders te fietsen. Ik heb alle verschillende routes nog niet helemaal door. Soms zie ik de plek waar de vorige fietser gestopt is. Dan vraag ik me af: “Hoe komen ze daar?”’

De installatie is gemaakt door drie oud-studenten mediatechnologie van de Universiteit Leiden. Eerder maakten ze voor een project een installatie met een fietsvideo, die werd tentoongesteld.

Job de Reus vertelt: ‘Het was een onderzoek naar de vrije wil en hoe die door bepaalde factoren kan worden beïnvloed. Tijdens het fietsen konden mensen keuzes maken, waarvan sommige aantrekkelijker waren gemaakt.’

Een medewerker van Overrhyn was op de tentoonstelling en zag het nut van de installatie voor het verzorgingstehuis. In 2008 werd er drie maanden lang een proef gedraaid. Fysiotherapeute Ilona Zwaan: ‘Het was te kostbaar. Maar toen schreef onze instelling een originaliteitprijsvraag uit. We hebben als afdeling dit plan ingediend en 10.000 euro gewonnen. Daarmee konden dit project bekostigen.’

De Reus, geboren in Leiden ging vervolgens aan de slag met de routes. ‘Ik heb gewoon de kaart gepakt en ben gaan tekenen. Als Leidenaar ken ik natuurlijk alle mooie plekjes, kerkjes, steegjes en straten.’ Op de fiets werden de routes allemaal gefilmd.

Volgens Zwaan fietsen mensen langer als ze de fietsvideo gebruiken. ‘Voorheen was het wel eens: “Hoe lang moet ik nog?”’ Ook visuele prikkeling is een voordeel: ‘Mensen kunnen weer herinneringen ophalen.’

Voor sommigen levert de video iets te veel prikkels op, maar verder is bijna iedereen enthousiast: ‘Mensen die hier wonen, gaan met de familie nog wel eens buiten. Maar verder dan wandelen in het park komen ze niet. Nu kunnen ze Leiden weer zien’, zegt Zwaan.

Dat geldt zeker voor mevrouw Vinkenstein: ‘Ik loop nog wel met de rollator, maar niet buiten. Daar ben ik te wankel voor. Het is mooi dat dit is uitgevonden. Nu zie je dingen die je anders nooit meer ziet.’ Het liefste fietst ze op het water, zegt ze. ‘Met het zonnetje erbij. Ik probeer een beetje bruin te worden.’