Ze zijn er weer. De Leidse nieuwe. Ruim vierduizend eerstejaars zwermen door de straten van onze stad. Veertig procent van hen zal helaas na het eerste jaar afhaken. Als je van tevoren zou kunnen voorspellen wie dat zijn, zou dat een hoop ellende besparen. Maar dat valt nog niet mee. Sociale wetenschappers proberen al jaren om toekomstig succes te voorspellen. Diepte interviews, assessments en alle lange vragenlijsten ten spijt, lukt dat nog steeds maar matig. Bij geneeskunde hebben ze de decentrale selectie weer afgeschaft toen bleek dat de geselecteerde jongens en meisjes dezelfde prestaties leverden als de gewone stervelingen. Toch is er een test die toekomstig succes kan voorspellen. Ironisch genoeg is dat een heel eenvoudige test: de spekkietest.
Bij de spekkietest zet je een kind -voor dit betoog schaar ik de eerstejaars daar even onder- aan een tafeltje in een kamer. Op tafel staat een schoteltje met daarop een ouderwets geelroze spekkie. De test bestaat eruit dat je tegen het kind zegt dat je nog een tweede spekkie gaat halen en over vijf minuten weer terug komt. Het kind mag het spekkie van het schoteltje ondertussen opeten, maar als het er na vijf minuten nog ligt mag hij ze alle twee opeten. Kinderen die het spekkie laten liggen halen later betere resultaten op school en hebben succesvollere loopbanen.
Het mooie van de spekkietest vind ik dat hij zo inzichtelijk is, je kunt begrijpen hoe de test werkt. Studeren zelf is eigenlijk niets anders dan het spekkie laten liggen. Niet gaan werken als je achttien bent en lekker een nieuwe scooter kopen maar braaf op school blijven zitten en pas later de vruchten plukken.
Studeren kost een hoop geld. Voor studenten zelf, hun ouders, maar vooral ook voor de brave belastingbetaler. In een soort nieuwe ontwaking van de derde stand wil de burgerij nu het studeren aan banden leggen. Studenten zijn de nieuwe profiteurs. Op kosten van de maatschappij liggen ze 's ochtends op bed, zijn ze 's middags dronken en gaan ze 's avonds met de blonde eerstejaars aan de rol. Stiekem benijdt de burgerij ze natuurlijk. Hadden ze nou vroeger dat spekkie maar laten liggen. Wat hebben ze nu uit pure jaloezie bedacht? De langstudeerboete.
Langstudeerders zijn de meesters van de spekkietest. Jarenlang wijzen ze alle materiële aardse zaken af in ruil voor kennis en een beetje studentenvertier. Precies zoals de spekkietest voorspelt, komen langstudeerders later goed terecht. Hele lijsten zou je kunnen aanleggen van langstudeerders die succesvol zijn. Het is een bijzonder soort mensen die zou je moeten koesteren. Onbegrijpelijk dat ze juist deze toplaag nu wegbezuinigen met een langstudeerboete.
Wat niet iedereen weet, is dat de spekkietest in de jaren ‘50 is ontwikkeld door de overheid. Hij was bedoeld om normale kinderen, namelijk de vijfennegentig procent die het spekkie gewoon in hun mond steken, te scheiden van de pathologische gevallen. Voor deze geesteszieke kinderen zijn toen speciale instituten gebouwd. De belangrijkste rol van deze universiteiten was dan ook om deze zieke mensen een veilige plek te bieden waar ze elkaar bezighouden en verder niet teveel kwaad aanrichten.
Als je dit leest is de kans groot dat je zelf vroeger ook het spekkie hebt laten liggen. Laten we het maar toegeven. Wij zijn de sukkels. De afwijking van de norm. De pathologische gevallen. Ooit hebben we allemaal gefaald. Gefaald op de spekkietest.
David van Bodegom
Promovendus ouderengeneeskunde en staflid van de Leyden Academy on Vitality and Ageing